چکیده:
آنجه تاکنون در حوزه مطالعات تاریخ اسلام و حوادث قرن اول هجری و به ویژه دوران حکومت امیر المومنین(ع) مطرح شده بیشتر تبیین تاریخی حوادث بوده که موجب شده بسیاری از جوانب فرهنگی و اجتماعی آن وقایع مغفول مانده و تنها به گزارشی شرح حالی از روند وقایع اکتفا شود.
به نظر می رسد آنچه امروزه می تواند راه گشای فهم بسیاری از وقایع آن دوران باشدتبیین دیدگاه ها و مبانی نظری افراد شاخص و مطرح اعم از موافقان و مخالفان با دولت حق از خلال کلام و گفتار ایشان باشد چرا که زبان آدمی، معرف شخصیت اوست به واسطه فهم گفتمان هر شخص و چینش منطقی کلمات او در کنار همدیگر و تحلیل محتوای آنهاست که می توان به درکی جامع از دیدگاه های آن فرد دست یافت و همچنین با نگاهی کلی به منطق حاکم بر مجموعه باقی مانده از کلمات ایشان و تحلیل محتوای آن، امکان بازسازی یک سامانه کامل و تصویرپردازی از نگاه وی به وجود می آید. به عبارت دیگر، با تاملی دقیق ئ چینش منطقی کلمات و جملات، سخنان یا نوشته های افراد و تحلیل محتوای کیفی آنها می توان به اعماق اندیشه های آنان آگاهی یافت.
دراین مقاله با بررسی مضامین نامه های معاویه که در طول دوران کوتاه حکومت حضرت علی (ع) برای ایشان نوشته، به نگاهی جامع در مورد مبانی سیاسی، فکری، عقیدتی و اخلاقی وی دست می یابیم .
خلاصه ماشینی:
"در میان تاریخ پژوهان،محمد باقر محمودی در نهج السعادۀ به جمعآوری مکاتبات میان امیر المؤمنین(ع)و معاویه پرداخته و تعداد 36 نامه از حضرت علی(ع)و 15 نامه از معاویه نقل کرده است،اما در بررسیهای اسنادی و همچنین پس از تحلیل محتوای برخی مضامین آنها به این نتیجه رسیدیم که برخی از این نامهها در حقیقت یک نامه بوده که تقطیع شده است.
در یک تقسیمبندی کلی این موارد را به دو دسته تهمتها و انتقادات دستهبندی کردهایم که هرکدام را جداگانه میآوریم: تهمتها ازجمله موضوعات اصلی دارای فراوانی بسیار در نامههای معاویه که پس از تحلیل محتوای آنها خود را نمایان کرد،مسئله اتهاماتی است که معاویه به حضرت علی(ع) نسبت میدهد و در واقع به واسطۀ این اتهامات هم مردم شام را فریب میدهد و هم بیعت عمومی مردم را با ایشان نقض میکند و باطل میداند و در نهایت نیز حضرت را تهدید به جنگ میکند و راهی صفین میشود.
اتهام عدم صحت بیعت عمومی مردم با حضرت(ع) نکتۀ درخور توجه درخصوص اتهاماتی که معاویه در نامههای خود خطاب به امیر المؤمنین(ع)مطرح میکرده است اینکه این اتهامات،دارد سیر تاریخی و به ترتیب از مهمترین تهمت که همان تهمت قتل طلحه و زبیر و مشارکت حضرت در قتل عثمان است شروع شده و به واسطه جواب حضرت(ع)و منکوب شدن معاویه، وی تلاش کرده مورد دیگری را برای متهم کردن حضرت پیدا کند."