چکیده:
در این مقاله، پس از توضیح کوتاه درباره مختصات سبکی شعر نظامی گنجوی، شروح مخزن الاسرار از سده هشتم
هجری تا دوره قاجار همراه با شرح حال موجز برخی از شراح معرفی گردیده، و در ذیل هر شرح، دستنویسهای
شروح نیز بر شمرده شده است. شروح معرفی شده در این گفتار، عبارتند از: 1. شرح مخزن الاسرار (از محمد بن قوام
بلخی) 2. شرح مخزنالاسرار (از عبدالحمید، برادر قاضی رفیع الدین) 3. شرح مخزن الاسرار (از محمد بن لاد دهلوی)؛ 4. شرح
مخزن الاسرار (از عبدالعزیز بن حسن بن طاهر جونپوری) 5. شرح مخزن الاسرار (از مصطفی چلپی، معروف به شمعی) 6. شرح
مخزن الاسرار (ازمؤلفی ناشناخته) 7. شرح مخزن الاسرار (از عبدالعزیز بن فخرالدین سهروردی جونپوری)؛ 8. شرح مخزن
الاسرار (از محمد حبیب الله بن عبدالحفیظ الهاشمی الحسنی الملتانی) 9. شرح مخزن الاسرار (از قاضی ابراهیم تقوی) 10.
شرح مخزن الاسرار (از محمدرضا مولتانی لاهوری) 11. شرح مخزن الاسرار (از محمد بن محمد صالح نصرالله دماوندی) 12 و
چند شرح ناشناخته.
خلاصه ماشینی:
"چکیده در این مقاله، پس از توضیح کوتاه درباره مختصات سبکی شعر نظامی گنجوی، شروح مخزن الاسرار از سده هشتم هجری تا دوره قاجار همراه با شرح حال موجز برخی از شراح معرفی گردیده، و در ذیل هر شرح، دستنویسهای شروح نیز بر شمرده شده است.
اسلام آباد، کتابخانه گنج بخش، ش: 9841، خط: نستعلیق پخته، تاریخ کتابت: 1210 ه ، 217 برگ (آغاز این نسخه افتاده است).
دست نوشتههای شرح مخزن الاسرار محمد بن لاد دهلوی: ـ کتابخانه مجلس شورای اسلامی، ش: 13688، تاریخ کتابت: 10 ه.
آغاز کمی افتاده، 714 ص؛ ـ اسلام آباد، گنج بخش، ش: 3133، خط: نستعلیق پخته، محمد امین بیگ، تاریخ کتابت: سده 12 ه 315 ص 43؛ ـ کتابخانه جامعه همدرد، تغلق آباد، دهلی نو، ش: 1206 ـ [570] ، خط: نستعلیق، کاتب: محمد عفاء الله.
شرح مخزن الاسرار: از محمد حبیب الله بن عبدالحفیظ الهاشمی الحسنی الملتانی ثم لاهوری «وی از فاضلان و نویسندگان فارسی نویس شبه قاره هند، در سده یازده هجری است که نیاکانش از مکه به مولتان کوچیدند و در همان جا اقامت کردند.
64 از شرحی که ایشان بر مخزن الاسرار نظامی گنجهای نوشتند، تنها یک نسخه در قصبه چشتیان کهنه از شهرستان بهاول نگر پاکستان به شرح زیر محفوظ است: ـ بهاول نگر، چشتیان کهنه، الله دین نظامی، خط: نستعلیق پخته، عبدالحلیم بن شیخ عبدالرسول، تاریخ کتابت: 1299، دیباچه ندارد.
فهرست مشترک نسخههای خطی فارسی پاکستان، ج 3، ص 1663؛ دانشنامه ادب فارسی، ج 4، بخش 3، ص 2567؛ مجموعه مقالات کنگره بین المللی بزرگداشت نهمین سده تولد حکیم نظامی، ج 3، ص 391."