چکیده:
درباره تفسیر آیه شریفه 41 سوره حجر تاکنون تفسیر صحیحی از سوی مفسران ارائه نشده است و این آیه محل تشتت آرای مفسران است. منشأ اساسی اختلافات مفسران فریقین در این آیه به چیستی تفسیر کلمات «هذا» و «علی» باز میگردد.در این مقاله ضمن ارائه قرائتهای مختلف از این آیه و نقد و بررسی آنها، دیدگاههای چهارگانه مفسران نیز بررسی شده است که بسیاری از تفسیرهای ارائه شده نارسا و نادرست است.به نظر میرسد مفسرانی که مشار الیه «هذا» را «اخلاص ورزی» و یا «سنت الهی» دانستهاند و «علی» را به معنای «قضا و سنت الهی» تفسیر کردهاند، راه صواب را طی نمودهاند.
خلاصه ماشینی:
"قضا و سنت الهی از دیگر دیدگاههای قابل تأمل و تدبر که از سوی برخی از مفسران در ارتباط با این تعبیر ارائه گردیده آن است که: ادعای ابلیس مبنی بر اینکه: بیشتر خلایق را گمراه خواهد نمود و تنها اندکی از آنان ـ که همان مخلصین هستند ـ از چنگ وی نجات خواهند یافت، بهصورت مستقل از خداوند و بدون اذن وی هرگز امکانپذیر نخواهد بود؛ چه تعبیر «علی» بیانگر آن است که صرف آزمایش سلسله بشر چنین اقتضا و عرصهای را برای ابلیس مهیا نموده است تا او بتواند به وسوسه و تحریک انسانها بپردازد؛ بنابراین تعبیر «علی» در این آیه بهمعنای «قضا و سنت الهی» است؛ به بیان دیگر آیه: «أن هذا صراط علی مستقیم» معادل آیه: «و ما تشاؤن إلأ أن یشاء الله» (انسان / 30) است (آلوسی، 1415: 7 / 294) به تعبیر یکی از مفسران، ابلیس در طی سخنان و مکابره خود اغواء افراد بشر را به خود نسبت داده و دراینباره دعوی استقلال نموده و توحید افعالی پروردگار را انکار کرده است.
(بنگرید به: قطب، 1425: 3 / 1234؛ خطیب، 1388: 4 / 347؛ طبرسی، 1372: 4 / 593؛ صادقی، 1365: 10 / 337؛ مکارمشیرازی، 66 ـ 1353: 6 / 31؛ فضلالله، 1405: 9 / 377؛ طباطبایی، 1417: 7 / 37) بر این مبنا مقصود از صراط مستقیم خداوند در آیه مورد بحث: «هذا صراط علی مستقیم» نیز نمیتواند خارج از یکی از دو معنای فوق باشد؛ چه آنکه، علاوه بر دلالت آیات قرآنی فوق، دستهای دیگر از آیات نیز در این مسیر یاریگر و دستگیر ما در دستیابی به این فهم خواهد بود؛ این آیات، عبارت است از مجموعه آیاتی که در سورههای مختلف قرآن در ارتباط با ماجرای سرکشی شیطان از سجده آدم و تهدید وی مبنی بر تباه و گمراه کردن وی و نسل و دودمان او و برخی دیگر از مباحث مرتبط نازل شده است."