چکیده:
بررسی نقش راه های ارتباطی در پیوندهای فرهنگی/ تجاری به ویژه در منطقه ی شبه قاره با ایران، بر اساس داده های باستان شناختی، کوشش تازه ای است که این مقاله سعی دارد به آن بپردازد. از آن جا که علم باستان شناسی علمی رو به رشد است که در حال کشف بقایای آثار انسان در طول تاریخ می باشد، بهترین مدرک برای فهم روابط انسانی است که همکاری نزدیک بین کشورهای همسایه را نشان می دهد. تحقیق و تفحص در تأثیر و تأثر تمدن های سند و ایران با توجه به راه های ارتباطی و جریان مداوم داد و ستد در مسیر این راه ها، گره گشای بسیاری از مجهولاتی است که مردم این منطقه ی وسیع در توسعه ی روابط و مناسبات مختلف خود در پی آن هستند. اینکه تا چه اندازه عناصر فرهنگی از طریق تجارت از شرق به غرب و یا از غرب به شرق رفته و خاستگاه اولیه و واقعی آن ها کجا بوده، پرسش هایی است که این مقاله تلاش می کند به آن ها پاسخ دهد. و سرانجام به این فرضیه پاسخ داده می شود که می توان با احیای مجدد راه های کهن به امنیتی قابل قبول برای ملت های ساکن در این گستره ی عظیم جغرافیایی رسید.
خلاصه ماشینی:
"از آنجا که پهندشت ایران میان مراکز مهم تمدنی شرق و غرب یعنی سند از یک سو و بین النهرین از سوی دیگر قرار داشته، همواره مرکز عمده مبادلات فرهنگی و داد و ستد های بازرگانی بوده است.
کاوش های باستان شناسی بسیاری که در دره ی سند بخصوص در محوطه های باستانی موهنجودارو و هاراپا ( Dales 1965: 145-150 و Rao 1985: 711)، بلوچستان، شهر سوخته، نواحی جنوب ایران بویژه شهداد، تپه یحیی، تل ابلیس و همچنین در بحرین و بین النهرین صورت گرفته مدارک بسیاری به دنیای باستان شناسی ارائه داده است که آرای تازه ای از درک پیشینه ی پیش از تاریخ این دو کشور را در بر دارند.
در اواخر قرن نهم به دلایل سیاسی و ناامنی و جنگهای قومی و نیز کشف راه های جدید دریایی و پیشرفت های دریانوردی و همچنین رکود اقتصادی و انحطاط فرهنگی در آسیای مرکزی و افغانستان بعد از حکومت تیموری و نهایتا تصمیم امپراتوری چین برای بستن مرزهای غربی خود در 1424 میلادی، به تدریج این روند تجاری از رونق افتاد و راه های ارتباطی دچار رکود شد و جاده ی ابریشم نیز اهمیت خود را از دست داد (امیری، 1378: 55-54).
نتیجه با توجه به اشیا و مدارک فراوان یافته شده از تپه یحیی و مدارک موثق از محوطه های باستانی گسترده شده تا بین النهرین از یک سو و دره ی سند از جانب دیگر، می توان به این نتیجه رسید که روابط تجاری عامل مهم پیوند دهنده ی جهان باستان و در نتیجه عامل گسترش تمدن های پیشرفته به نواحی دیگر بوده است."