چکیده:
چون از خزائن در قرآن و حدیث یاد شده، علمای تفسیر و حدیث و در پی آنها اهل کلام،
فلسفه و عرفان نیز به بحث از آن پرداختهاند. ما در این مقاله، علاوه بر تفسیر لغوی
خزائن، به نقل و تنظیم آرای آنها دراینباره میپردازیم و چون بحث به کلید خزانه و
نیز خزانهداران تعمیم داده شده است بحث دربارة آنها را نیز مطرح میکنیم، علاوه بر
آن، به تبیین نکتههای ظریفی که در ضمن آرای خویش آوردهاند نیز اهتمام میورزیم تا
خواننده حاصلی از مباحث را در اختیار داشته باشد و از بین آنها آنی را که به واقع
نزدیکتر میبیند، برگزیند.
خلاصه ماشینی:
"این حقایق که مجردات عالم جبروتاند همگی یک نور ساطع از منبع نور – یعنی حق تعالی – هستند که به دلیل تعدد فعلشان (که یکی مفیض علم است و دیگری مفیض حیات و سومی…) یا به لحاظ شدت و ضعفشان (که در اثر قرب به منبع نور و بعد از آن محقق شده) انوار متعدد به حساب میآیند، انواری که به لحاظ اینکه عین نور و کشف عقلانیاند، عقول، و به لحاظ اینکه بر الواح سماویه – یعنی لوح محفوظ و در پی آن، لوح محو و اثبات – تمام موجودات و احکام و احوال و اوصاف و افعال و ارتباطات آنها را ترسیم میکنند، قلم یا اقلام، و به لحاظ تسلط و قاهریتی که نسبت به خلایق دارند، قاهرات یا عقول قاهره، و به لحاظ اینکه تمام ممکنات در آنها به نحو ثبات و دوام – یعنی به وجود علمی عقلی – موجودند، قضای الهی، و به لحاظ اینکه از عالم امر در مقابل عالم خلقاند، امر الهی، و به لحاظ اینکه با رساندن فیض الهی به مادون خویش جبرانکنندة نقایص مادون و یا مجبورکنندة آنها بر توجه به کمال هستند، عالم جبروت نامیده میشوند و همین حقایق هستند که از آنها در قول خداوند >واصنع الفلک بأعیننا و وحینا< به «أعیننا» و در بعض تعبیرات به «کلام الله» یا «کلمات تامات» و «مفاتیح رحمت خداوند» و «خزائن علم» یا «خزائن جود» تعبیر شده است."