خلاصه ماشینی:
"3-مبانی و شرایط اجتهاد و استنباط حکمدر بحث گذشته نحوه رابطه علوم طبیعی با مسائل فلسفی مطرح گردید و روشن شد که هرگز این دو نوع دانش بشری از نظر تحول و تکامل به هم گره نخوردهاند و ورود مهمان جدید در محفل علوم طبیعی حتی حرکت نامحسوس را در اصول و قواعد فلسفی ایجاد نمیکند چیزی که باید پیرامون آن به بحث و گفتوگو بپردازیم، تبیین پایه تأثیر علوم حتی عرفان و فلسفه در مسائل فقهی است و نقش تکامل علوم در بالا رفتن کیفیت استنباط احکام از منابع و مدارک میباشد در این مورد در مقاله یاد شده چنین آمده است:«همواره فهم شریعت به مبانی بیرون از شریعت و فهم فقهی به مبانی بیرون از فقه(کلام، روانشناسی و...
ولی در اینجا باید چند نکته را یادآور شویم:1-آرای تفسیری همه مقصود قرآن نیستگاهی دانشمندان و مفسران اسلامی با توجه به اندوختههای علمی خود و براساس علوم رایج عصر خویش برداشتهایی از آیات قرآن نمودهاند، و پس از گذشت زمان و تکامل آن علوم، مفسران دوره بعد برداشتهای دیگری نمودهاند، حال آیا میتوان همه این آرا و نظریات را به طور دربست به عنوان واقعیت مراد و مقصود قرآن پذیرفت و یا آنکه تنها برخی صحیح و واقعنما بوده و آرای دیگر نادرست و غیر واقعبینانه است؟به نظر ما در این موارد نبایستی به طور کلی و دربست نظریهای را تخطئه یا تصویب کرد چه بسا همه این برداشتها درست باشد و هر کدام گوشهای از مقصود قرآن را بیان کردهاند زیرا در زمینه معارف، آیات قرآن دارای «بطون»است و این دریای بیکران همه تشنگان معارف را سیراب مینماید."