چکیده:
بسیاری از اشیای تاریخی موجود در موزه آستان قدس رضوی به گونه ای در روشن شدن زوایای تاریخ آستان قدس تاثیر دارند. یکی از این مجموعه ها شمعدان های دوره صفوی هستند که با روشنایی حرم مطهر و اماکن وابسته به آن مربوط می باشند و ویژگی های خاصی از نظر فرم، کتیبه ها و نقش های تزیینی دارند. در این مقاله که براساس مطالعات میدانی و کتابخانهای تدوین شده، یک پایه شمعدان دوره صفوی به تاریخ946ق از نظر فرم و نقش و کتیبه آن بررسی گردیده و با توجه به کتیبه های قلم زنی شده بر بدنه آن، اثر و محل استفاده از آن معرفی شده است.
Many of the historical objects preserved and displayed in Astan Quds Razavi Museum are somehow influential in clarifying some aspects of AQR’s history. One of these collections of objects is the candleholders of the Safavid period related to the lighting of the Holy Shrine and the affiliated places. This collection has specific features in terms of form، inscriptions، and decorative reliefs. Written according to the field and library studies، this article examines a candleholder base belonging to the Safavid period dated 946/1539 in respect to its form، reliefs، and inscription and introduces it and its place of use with reference to the inscriptions carved on it.
خلاصه ماشینی:
برخی از آثار این دوره که در موزۀ آستان قدس موجود هستند عبارتاند از:در چوبی منبت و گرهبندی شده با تایرخ 952 و 955 ق،اسطرلابهای برنجی بانام سازندگان و تاریخ ساخت،کتیبههای مشبک طلا با تاریخهای 949 و 957 ق،ضریحپوش زربفت با تاریخ 952 ق و کتیبههای طلا به تاریخ 1011 و 1012 بهخط خوشنویس بزرگ دورۀ صفوی علیرضا عباسی و ابریقهای فولادی وترنجهای کتیبهدار درکوب با تاریخ 1118 تا 1120 ق با نام سازنده و واقف.
بررسی کتیبههای آثار و اشیای تاریخی نشان میدهد،آنها به منزلۀ برگهاییاز کتاب تاریخ هنر و صنایع هستند که میتوان براساس آنها در مورد زوایایپنهان یک دورۀ خاص،یا مکانی ویژه،کاربرد اثر و بسیاری موارد دیگر سخنگفت.
از دورۀ صفوی تعداد نه عدد پایۀ شمعدان برنجی با فرم ستون مانند تاکنونشناسایی شده که در موزه و خزانه آستان قدس موجود است که هفت عدد از اینمجموعه1با نقوش تزیینی گیاهی،هندسی و کتیبههایی با مضمون اشعاری دروصف شمع و پروانه و تشبیه آنها به عاشق و معشوق2،نام سازنده،صاحب اثر،محل ساخت و کتیبۀ وقف آراسته شدهاند و ارتفاع آنها بین 21 تا 92 سانتیمترمتغیر میباشد.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) کهنترین شمعدان برنجی قلمزنی و کتیبهدار دورۀ صفویدر موزۀ آستان رضوی نور و روشنایی در زندگی انسان،افزون برکاربرد آن درزندگی روزمرۀ آنچنان اهمیت داشته که در اعتقاداتمذهبی نمودی ویژه یافته و به اعتبار آیۀ مبارکه{/الله نورالسموات و الارض/}(نور35/)به نماد عینی خداوند تعبیرشده است.
پایۀ شمعدانهای دورۀ صفوی از جمله اشیای ارزشمند این دوره است کهمیتوانند از نظر فرم،تکنیک تزیینات و نقوش تزیینی و کتیبههای آن با آثارهمزمان و در مقایسه با دورههای قبل و بعد از خود،مورد بررسی قرار گیرند.