چکیده:
در کتب معتبر حدیثی، متنی از امام رضا(ع) با موضوع تشریح اصول و مبانی دین اسلام نقل شده است که همچون رسالهای جامع و کامل در باب احکام دین خدا، فرائض، سنن و اعتقادات مذهب تشیع میباشد. اگرچه این رساله در پاسخ به درخواست مأمون عباسی توسط آن امام همام نگارش یافته اما صرف نظر از اهداف سیاسی مأمون از چنین درخواستی، آنچه امروزه برای شیعیان و محبین ائمه اطهار(ع) ارزشمند و قابل توجه میباشد، نگاشته مکتوبی است که از آن حضرت بر جای مانده و بیان کننده بسیاری از عقاید و احکام دین مبین اسلام میباشد. نمودارهای سنجش فراوانی کلمات و موضوعات استخراج شده از جدول تحلیل محتوای رساله امام رضا(ع) نشان میدهند که مهمترین و پر کاربردترین موضوع مطرح شده در این رساله، تأکید بر نماز و بیان برخی از احکام و فضایل آن است. آنچه در این رساله بیان شده را میتوان به چند دسته تقسیم نمود که عبارتند از: مقدمات، اجزاء، فضایل، احکام نماز و اشاره به مبنای استخراج آنها و معرفی الگوهایی برای نماز.هدف این مقاله آن است که با بررسی و تجزیه و تحلیل این رساله به روش تحلیل محتوا، جایگاه نماز، این فریضه بزرگ الهی را در کلام و اندیشه حضرت(ع) کشف و استخراج نماید.
خلاصه ماشینی:
"دسته بندی مفاهیم مرتبط با نماز در رساله ردیف مفهوم نقطه تمرکز کد شناسه 1 مقدمات و شروط تبیین چگونگی وضوگرفتن بر مبنای آیات قرآن مجید A67 تبیین موارد نقض وضو A68 تأکید بر انجام غسلهای واجب A72 تبیین احکام امام جماعت A77 امام جماعت نباید فاجر باشد A78 امام جماعت باید اهل ولایت ائمه اطهار باشد A79 تبیین احکام لباس نمازگذار A80 2 اجزاء تبیین تعداد رکعات نمازهای واجب A73 تبیین تعداد رکعات نمازهای مستحب و نافله A74 تبیین احکام تشهد و سلام نماز A81 تأکید بر قنوت در نماز A83 تأکید بر بلند گفتن بسم الله در نماز A86 3 فضایل تأکید بر نماز اول وقت A75 تأکید بر فضیلت نماز جماعت A76 تأکید بر طول سجود A60 تأکید بر نماز شب A62 4 احکام تبیین احکام نماز و روزه مسافر A82 تبیین احکام نماز میت A84 تبیین احکام نماز عید فطر و عید قربان A147 تبیین احکام نماز زن حائض A90 تبیین احکام نماز زن نفساء A148 تأکید بر عدم اقامه جماعت در نماز مستحبی A93 5 مبنای استخراج احکام تأکید بر اخذ کلیه احکام و دستورات از قرآن مجید A121 تأکید بر عدم سستی و انحراف در احکام الهی A122 6 الگو تأکید بر طول سجود ائمه اطهار (ع) A60 تأکید بر نماز شب ائمه اطهار (ع) A62 مفاهیمی که در جدول فوق بیان شده، نشان دهنده این است که: اولا؛ امام رضا (ع) برای مسأله نماز جایگاه بسیار والایی را قائل هستند به گونهای که در رساله مختصر خود از پرداختن به مقدمات، اجزاء و حتی فضائل نماز نیز کوتاهی نکرده و اهم این موارد را بیان نمودهاند."