چکیده:
بسیاری از روایات تفسیری ائمه اطهار(ع) در پی تفسیر آیات قرآن نیست، بلکه در پی تطبیق آن بر برخی از مصادیق آیه است. این در حالی است که عدم تفکیک حدود این روایات با روایاتی که درصدد تفسیر مفهوم آیه هستند، موجب شکلگیری پندارهای ناروا بر شیعه گشته است.اهمیت جداسازی انواع این روایات، ضرورت تحقیق حاضر را روشن میسازد. در این مقاله پس از استخراج روایات تفسیری آن حضرت از مهمترین تفاسیر روایی شیعه و کتب حدیثی، سعی شده است گونههای آن روایات در بیان مصادیق آیات مورد بررسی قرار گیرد.در نتیجه این تحقیق روشن شد که روایات تفسیری امام سجاد(ع) در حوزه تعیین مصداق، به صورت کلی شامل روایات تعیین کننده مصداق ظاهر و تعیین کننده مصداق باطن است و نوع اول خود به انواع مصداق ظاهری کامل، مصداق ظاهری اتم و مصداق عام تقسیم میشود. عامل مهم در شکلگیری این گونه روایات تفسیری امام سجاد(ع) آن است که حضرت به دلیل شرایط حاکم بر عصر خویش سیاست تقیه را برگزیدند؛ اما این سیاست موجب نشد که از اعلام حقانیت و جایگاه اهل بیت پیامبر(ص) غافل شوند. یکی از راهکارهای ایشان برای نشان دادن این حقانیت، تطبیق آیات قرآن بر شرایط عصر و زمان خود و اهل بیت پیامبر(ص) است.
خلاصه ماشینی:
"این روایت امام سجاد(ع) اهمیت توجه به مفهوم عام آیات قرآن، حتی آیاتی را که در شأن ظالمان نازل شده است، بیان و تأکید میکند که آیات قرآن کریم منحصر به مورد نزول نیست و برای پند گرفتن تمام انسانها و جاری شدن در تمام مکانها نازل شده است.
روایات تفسیری امام سجاد(ع) در حوزه تعیین مصداق آیه آدرس روایت گونه شناسیروایت توضیحات حمد:6 معانی الاخبار، ص35؛ البرهان، ج1، ص114؛ نورالثقلین، ج1، ص22؛ بحار، ج24، ص12 مصداق ظاهری اتم ------------ بقره:49 احتجاج، ج2، صص310-311؛ بحار، ج45، ص162 مصداق باطنی آیه در مورد ظلم به بنی اسرائیل در میان قوم فرعون است که به مظلومیت اهل بیت(ع) در میان امت پیامبر(ص) تطبیق شده است.
هود:34 تفسیر قمی، ج2، ص23؛ بحار، ج22، ص289 مصداق ظاهری عام روایت با توجه به زیر سؤال بردن شأن ابن عباس، صحیح به نظر نمیرسد هود:118-119 عیاشی، ج2، ص174؛ البرهان، ج3، ص147؛ نورالثقلین، ج2، ص405؛ الصافی، ج2، ص478 مصداق ظاهری عام در جواب سؤال آمده است رعد:41 کافی، ج1، ص38؛ البرهان، ج3، ص271؛ نورالثقلین، ج2، ص520 مصداق ظاهری عام ------ حجر:41 نورالثقلین، ج3، ص15 مصداق باطنی ------- حجر:47 صوارم المهرقه، ج1، ص247؛ الدرالمنثور، ج4، ص101 مصداق ظاهری عام اسراء:26 احتجاج، ج2، ص306؛ البرهان، ج3، ص521؛ نورالثقلین، ج3، ص155؛ بحار، ج23، ص252 مصداق ظاهری اتم آیه درباره پرداخت حقوق ذی القربی است و امام (ع) نزول این آیه را در حق اهل بیت (ع) میداند."