چکیده:
کارگزان توسعه در سطح ملی و منطقهای اهمیت دارند، کارگزاران توسعه مناطق مرزی جزء خاستگاه قومیتی کردها همواره، با حساسیت، مورد توجه سیاستگذاران ملی بوده است. مقاله حاضر سه هدف محوری شناخت کارگزاران توسعه محلی؛ فرایندهای کارگزاری آنها و موانع عاملیت هر یک از کارگزاران در فرایند توسعه محلی را دنبال میکند، به منظور گشایش حساسیت نظری، زمینههای مفهومی و نظری لازم در قالب رویکردهای دولتمحور توسعه، رویکرد نهادگرایی با نگاه حکمروایی خوب در توسعه محلی ارایه شده است. منطقه مرزی پیرانشهر در استان آذربایجان غربی تنها مرز رسمی با کردستان عراق است و به استناد تحقیقات و تجربه زیسته محقق تغییرات توسعهای سریعی را در بیست سال اخیر در زمینه توسعه محلی تجربه کرده است. روش تحقیق کیفی و تحلیل دادهها بر اساس مصاحبهها و مشاهده مشارکتی بوده است. نمونهگیری هدفمند و با 30 کارگزار توسعه محلی در قالب مصاحبه عمیق و گروهی جمعآوری شد. کارگزاران توسعه محلی در 5 دسته کارگزاران حاکمیتی (دولت و مجلس)، کارگزاران اقتصادی (سرمایهداران محلی، تجار مرزی، کولبران، کشاورزان)، کارگزاران امنیتی (نیروهای نظامی سپاه، هنگ مرزی)؛ کارگزاران شهری (مدیریت شهری و بنگاهداران) و نیز کارگزاران مردمی (معتمدین محلی، سازمانهای مردمنهاد، روحانیون)؛ شناسایی شدند. در این میان کارگزاران دولتی، امنیتی، مرز و اقتصاد مرزی اعم از تجار، کولبران، سرمایهداران محلی اثرگذاری رویهای موثری داشتهاند. رویههای تجربهشده کارگزاران عمدتا با راهبردهای تعامل، تقابل، بیتفاوتی، حفظ حیثیت قومی و مراوده همراه بوده است. موانع جدی رویههای اثرگذاری نیروهای اجتماعی موثر در توسعه منطقه، کارگزاران غیر بومی، نگاه امنیتی، نگاه قومیتی و عدم اعتماد به مردم محلی بوده است. شاخصههای حکمروایی خوب با رویکرد نهادگرایی توسعه در طی دورههای سیاستی دولتهای مستقر بعد از انقلاب متفاوت بوده است. به استناد یافتههای پژوهش، حکمروایی خوب محلی با نگاه برنامهریزی پایین به بالا با بهرهمندی از کارگزاران بومی و به پشتوانه مشارکت مردمی مناسبترین استراتژی برای تحقق توسعه محلی در منطقه مرزی پیرانشهر است.
Development agents are highly significant in national and regional level. But, border regions` development agents with Kurdish origins have been always paid attention with highly sensitivity by national policy makers. Present research has three basic aims including: local development agent recognition, identification of agents` relevant processes, and exploration of barriers for each agent`s role in the process of local development. In order to explain theoretical context of the question, institutionalism approach with good government role in local development have been presented. Piranshahr border region, in the south of West Azerbaijan province, is the only formal border with Iraqi Kurdistan, and has experienced fast development changes in recent twenty years based on academic research and the researcher`s lived experience. Research method is qualitative and is based on the analysis of interviews and participatory observation. Sampling is done through purposive sampling; and Data has been collected through deep and group interviews with 30 local development agents divided in five groups including: governmental agents (from state and parliament), economical agents (from local investors, border merchants, carrier laborers, farmers), security agents (from Sepah military forces, Border Regiment forces), urban agents (from city managers and real-estate agents), and native social agents (from local confidants, NGOs, and Clergymen). Results show that agents from government, security, border, and economical agents including border merchants, carrier laborers, and local investors, have had affective experienced trends which have been mainly accompanied by interaction, opposition, indifference, ethnic respect preserve, and friendship. Serious barriers for local development have been recognized as nonnative agents, security point of view, ethno-centric view, and distrust to local people. Good government indexes have been variant based on institutionalism approach in different political states after revolution 1979. Based on research findings, local good government with upward planning look, using native agents, and participation of local people is the most appropriate strategy for the fulfillment of local development in Piranshahr border region.
خلاصه ماشینی:
به استناد یافته های پژوهش ، حکمروایی خوب محلی با نگاه برنامه ریزی پایین به بالا با بهره مندی از کارگزاران بومی و به پشتوانۀ مشارکت مردمی مناسب ترین استراتژی برای تحقق توسعۀ محلی در منطقۀ مرزی پیرانشهر است .
از دریچۀ نگاه نظریه های جدید توسعه ، دولت بیشتر به عنوان تحمیل کننده نگریسته میشود؛ توسعۀ محلی در منطقۀ مرزی در غرب کشور نیز از این قاعده مستثنا نیست ، اما مسئله اصلی این است که توسعۀ محلی در مناطق غربی و مرزی کشور خصوصاً اگر قومیتی نیز باشد، اگر چه در حال رویه - ای شدن و در حال رشد است ولی به استناد مشاهدات میدانی و تجربۀ زیسته محقق و داده های استانی، این رویۀ توسعۀ محلی در بافت تاریخی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مرزی به طور عام و در مناطق کردنشین از جمله پیرانشهر به طور خاص بنا به دلایل منطقه ای، سریع ، نامتوازن ، ناپایدار و غیر مشارکتی؛ دولت محور و غیر نهادی است .
از جمله تحقیقات دانشگاهی در باب توجه به تغییرات توسعۀ محلی و منطقه ای در مناطق مرزی غرب کشور میتوان به کارهای (باینگانی (١٣٩٣)؛ موسوی (١٣٩٠)؛ رشیدپور (١٣٨٩)؛ احمدرش (١٣٩١)؛ اصغری زمانی (١٣٩٣) فرجی راد (١٣٩٢ )؛ بهرامی (١٣٨٩)؛ ابوبکری (١٣٩٠)؛ شجاعی (١٣٩٣)؛ رحمانی فضلی (١٣٩٤)؛ نایب پور (١٣٨٧)؛ محمودی (١٣٩٣)؛ سرور (١٣٩٣)؛ قادری (١٣٩١)؛ عندلیب (١٣٨٨) و کریمی (١٣٩٣) اشاره کرد(عبداله پور؛ ١٣٩٦) نظر به محوریت کلیدواژگان توسعۀ محلی، اجتماع محلی، توسعۀ دولت محور و توسعۀ مردم محور، مرز، پیرانشهر، توسعۀ مشارکتی، توسعۀ منطقه ای؛ نهادگرایی و حکمروایی خوب تحقیقات پیشین با در نظر گرفتن این محورهای مفهومی ارائه شده است .