چکیده:
آزادی یک مفهوم اساسی در فلسفه کانت است که در هر دو بخش نظری و عملی فلسفه او نقش دارد هر چند نقش آن در فلسفه عملی بسیار مهم تر است. کانت در فلسفه اخلاق خود آزادی را مبنای استدلال بر اخلاق قرار داده است و برای رفع این نگرانی که شاید اخلاق چیزی جز توهم نباشد چنین استدلال می کند که اگر ما دارای اراده ای آزاد باشیم در آن صورت اخلاق واقعی است و قانون اخلاق برای همه ما معتبر است. در این مقاله به بررسی نقش آزادی در فلسفه اخلاق کانت مخصوصا با توجه به دو کتاب مهم وی در زمینه فلسفه اخلاق، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق و نقد عقل عملی پرداخته ایم.
خلاصه ماشینی:
"»(سالیوان،1380:233-234) بدینترتیب کانت در نقد عقل عملی کوشش نمیکندتا از این مقدمه که ما واقعا آزادیم و اینکه قانون اخلاققانون علی ارادۀ آزاد است،نتیجه بگیرد که ما درمعرض قانون اخلاق هستیم،بلکه او استدلال میکندکه ما به نحو بیواسطه از الزام خود تحت قانون اخلاقبه عنوان امر واقع عقل،آگاه هستیم،و سپس از اینمقدمات که ما به این الزام معترف هستیم و اینکه بایدقادر به انجام آن الزام محض باشیم،نتیجه میگیرد کهما باید آزاد باشیم تا افعال خود را با قانون اخلاقمطابق سازیم،اما از حیث ما بعد الطبیعی ضرورتی وجودندارد که چنین کنیم.
اینکه کانت اکنون ایدهآلیسم استعلایی را برای تبیینامکان عمل کردن بر طبق قانون اخلاق به کار میبرد نهبرای تبیین ضرورت آن،از اینجا روشن میشود کهمیگوید:«اگر من فقط عضوی از جهان محسوس می-بودم،افعال من باید کاملا با قانون طبیعی آرزوها ومیلها و در نتیجه با دگرآیینی مطابق میبود،و اگر منفقط عضو جهان فهم میبودم،تمام افعال من مطابق بااصل خودآیینی ارادۀ محض میبود،اما از آنجاییکهجهان فهم واجد مبنای جهان حس و در نتیجه واجدمبنای قوانین آن است،من باید قوانین جهان عقل را بهعنوان امر مطلق و افعالی را که مطابق با آن قوانین استبه عنوان وظیفه تلقی کنم.
( 782-582:2991,nosillA ) دیوید راس نیز در این مورد میگوید که کانت در نقدعقل عملی سعی دارد ثابت کند«اختیار و قانونغیر مشروط عمل،نسبت به هم دلالت تلویحی دارند»ومیگوید که«اختیار واسطه در ثبوت قانون اخلاقیاست،درحالیکه قانون اخلاقی واسطه در اثبات اختیاراست»،و موضوع را در این جمله تکرار میکند که«ایناخلاق است که در ابتدا مفهوم اختیار را برای ما آشکارمیسازد»و میافزاید انسانی که تشخیص میدهد«می-تواند کاری را انجام دهد چون میداند که باید انجامدهد،(در نتیجه)پی میبرد که آزاد است."