چکیده:
واژه ی نقد در مفهوم لغوی آن، تفکیک سره از ناسره، جدا کردن ناخالصیها از خالصیها، شیء را در محک قرار دادن و سالم را از ناسالم تشخیص دادن است و منتقد در عرصه ی انتقاد در پی رفع بدی ها، ناخالصیها وپلیدی هاست.
انتقاد، هم میتواند با هدف روشن نمودن حقایق و خوبی ها سازنده و ارزشمند باشد و هم میتواند با هدف بزرگ نمایی عیوب و پوشاندن خوبی ها و هتک حرمت و توهین و افترا مبتنی بر شایعات، مخرب و ضدارزش باشد.
در اسلام نقد و انتقاد از مسائل مهم و اساسی است که همراه با مکانیزم عملی خاص و با حریمی مشخص و مرتبط با سایر مفاهیم اسلامی، معنی و مفهوم پیدا میکند و در قالب امر به معروف، نهی از منکر، النصیحة لائمة المسلمین (خیرخواهی رهبران اسلامی) و... تجلی مییابد. در این مقاله به بازکاوی این مهم و تعیین حد و حدود و مرزهای روا و ناروای آن و نقش کلیدی که در فراهم کردن اسباب مشارکت عمومی و خلق سرمایه ی اجتماعی دارد، در نظام اسلامی می پردازیم.
خلاصه ماشینی:
"در مورد دوم نیز در نظام اسلامی امر به معروف ونهی از منکر یکی از اصول بسیار اساسی به شمار میرود،تا آنجا که حضرتسید الشهداءعلیه السلام دلیل مهم قیام خودش را تعطیل شدن این اصل بیان کرده،میفرماید:من قیام میکنم تا امر به معروف و نهی از منکر کنم؛یعنی آنقدر ایناصل مهم است که تعطیل شدناش معادل با هدم اسلام و برابر با سیطرهی ظلم وکفر و فساد است(مجلسی،1404 ق،ج 44،329).
انتقادهای مخرب مسألهی امر به معروف و نهی از منکر اگر مستمسکی برای این شود که افراد،مخالفان خودشان را مورد اتهام و توهین و بهتان قرار دهند؛حتی در شکل کاریکاتور و طنز،آن هم درست نیست.
حکومت اسلامی ممکن است با خیلی چیزها مواجه شود،آنهایی رابرنمیتابد که آثارش برای نظام خیلی مهم باشد،یا یک خلاف شرع بین باشد؛مثلا اگر آدمی چنین حرفی را بزند،ممکن است مردم بگویند این آدم یاوه گفتهاست.
اگر معرفت عمومی مردم از دین پایین باشد،در کناربقیهی آثار منفیاش،یکی هم این است که منکر و معروف را تشخیص نمیدهندو بر آنها مشتبه میشود و از انجام این امر بزرگ باز میمانند.
اگر وزیری احساس کند هیچکس حق ندارد از او سؤال کند،طبیعی استکه هر کاری دلش خواست میکند،مگر این که بداند اگر کار کرد،درروزنامهها،در ادارهی خودش و جاهای مختلف دیگر از او سؤال میکنند که چرااین تصمیم را گرفتی؟او همواره باید برای تصمیم خودش توجیهی داشته باشد واین توجیهات خیلی مهم است و لذا وجود برنامههای زنده در صدا و سیمامسألهی بسیار مهمی است و سبب میشود که مسؤولان محک بخورند؛مسؤولیکه برای کارهای خودش توجیه معقول دارند،از آنهایی که توجیه ندارند تفکیکبشود."