چکیده:
تاویل از اصطلاحات مشکلی است که مفسران در معناشناسی آن اختلاف نظر دارند. ریشه اختلافات آنها به طور عمده به کاربرد این واژه در آیه 7 سوره آل عمران باز می گردد. دلیل آن هم این است که در این آیه، واژه «تاویل» در کنار واژگانی چون «محکم» و «متشابه» آمده است و بسیاری از مفسران در ارتباطی تنگاتنگ با تعریفی که از محکم و متشابه ارائه داده اند، به تعریف آن پرداخته اند. از جمله دیدگاه های نو در این خصوص، دیدگاه مفسر بزرگ معاصر، علامه طباطبایی است که با دیگر دیدگاه ها متفاوت است. در این تحقیق برآنیم دیدگاه علامه طباطبایی را بیان کرده، در پایان با ارائه الگوی پیشنهادی در موضوع قلمرو تاویل و تفسیر، دیدگاه خود را مطرح کنیم.
خلاصه ماشینی:
{P1P}وی سبب عمدهای را که باعثاختلاف مفسران در بیان معنای این سه واژه شده،خلط مبحث و اشتباهی میداندکه از سوی آنان بین بحث در مورد محکم و متشابه و تأویل رخ داده است.
از این بیانات علامه چنین استفاده میشود که ایشان رابطۀ منطقی بین تأویل و تفسیر را تباینمیداند،چراکه معتقد است؛تأویل برخلاف تفسیر از نوع مفاهیم و مدالیل الفاظ نیست.
6. علامه در استدلال بر مطلب به داستان موسی و خضر علیهما السلام اشاره میکند{P2P} وبا اشاره به آیاتی که به داستان موسی و خضر علیهما السلام اشاره دارند{P3P}؛مینویسد:همانگونه که از این آیات استفاده میشود،منظور از تأویل،برگشت هر کاری بهصورت و عنوان واقعی خویش است؛همانگونه که زدن کودک به تأدیببرمیگردد و زدن رگ و خون گرفتن به غرض معالجه بازگشت میکند؛ولی درجمله«زید آمد»نمیتوان گفت که تأویل آن،آمدن زید در خارج است.
این در حال است که ابن تیمیه تأویل را حقیقت خارجی میداند که الفاظ و معانی از آن حکایتدارند.
روش استدلال علامه کهدر بیان معنای تأویل در آیۀ 7 سوره آلعمران به آیات مربوط به داستان موسی وخضر علیهما السلامو داستان یوسف علیه السلام استناد میکنند؛مؤید این مطلب است.
{P2P} نمونۀ دوم ادریس بن عبد الله گوید:از امام صادق علیه السلام تفسیر این آیه را پرسیدم:{/(سلککم فی سقر*قالوا لم نک من المصلین)/}{P3P}فرمود:مقصود این است که:پیروینکردیم از امامانی که خدای تبارک و تعالی دربارۀ ایشان فرموده است:{/(و السابقون السابقون*أولئک المقربون)/}(واقعه10/ و 11)مگر نمیبینی که مردم{P(1).
برخی از مفسران متقدم از جمله طبری نام تأویل را به تفسیر خود،نهادهاند{P1P}و این بهاینمعناست که آنها در پی دستیابی به مراد خداوند بودهاند؛هرچند کار آنها به نوعی تفسیر نیز محسوب میشده است.