چکیده:
واژه کرد که امروزه به عنوان یکی از گروههای قومی منطقه خاورمیانه، فهم میشود، در منابع دوره اسلامی کاربرد و معنایی مبهم دارد. در دوره معاصر برخی از پژوهشگران، واژه کرد منابع را با تلقّی رایج امروزی، در پژوهشهای تاریخی به کار گرفتهاند؛ در حالی که دستهای دیگر که توجه را به درک متفاوت منابع از این واژه جلب کردهاند، به شرح و بسط نظر خود نپرداخته و به طریق اولی به فرایند تطور معنایی آن در منابع، بی توجهاند. پژوهش حاضر با روش تاریخی- تحلیلی کاربردهای مختلف واژه کرد در منابع را با توجه به قرائن و نشانههای معنایی مورد بررسی قرار داده است. یافتههای تحقیق نشان میدهد که واژه کرد در چند قرن نخست دوره اسلامی هم در معنای قومی و هم برای اشاره به دارندهگان شیوه معیشت کوچروی به کار میرفت؛ اما در طی فرایندی که در شرح آن کوشیدهایم، کاربرد کرد در معنای کوچنشین ترک شده و این واژه حدودا از قرن هفتم هجری، صرفا با معنای قومی به کار رفته است.
The term “Kurd” which is conceived as one of the ethnic groups in the Middle East nowadays,
has an ambiguous meaning and application in the sources of the Islamic period. In the
contemporary era, some researchers have employed the present meaning of the term
“Kurd” (i.e. an ethnic group) in historical studies. Some researchers, on the other hand, have
discussed the various interpretations of the term in different sources. They, however, have not
elaborated on their views and have paid little heed to the evolution of the term in different
sources. This study examines the various applications of the term in Islamic sources based on
the semantic signs using a historical-analytic method. The results show that the term “Kurd”
has been used to refer to both an ethnic group and a group of people with nomadic life style
in the first centuries of the Islamic period. However, the term stopped to be used in the sense
of nomadic people gradually and since the seventh century AH onward, it has been used with
the meaning of an ethnic group.
خلاصه ماشینی:
بنگرید: برتولد اشپولر، تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی، ترجمه جواد فلاطوری و مریم میر احمدی ،ج ١(تهران : انتشارات علمی و فرهنگی ، ١٣٧٣)، ص ،٤٣٦,٤٣٥؛ ارشــاک بولادیان ، الاکراد فی حقبه الخلافه العباســیه ، ترجمه الکســاندر کشیشیان (بیروت .
محمد بن عبدالمنعم حمیری ، الروض المعطار فی خبر الاقطار، تحقیق احسان عباس (بیروت : مکتبه لبنان ناشرون ، ١٩٨٤)، ص ٤٩٤؛ بدرالدین البعلی ، المنهج القویم فی اختصار « اقتضاء الصراط المســتقیم لشــیخ الاسلام ابن تیمیه » (مکه : دار الفوائد للنشر و التوزیع ، ١٤٢٢)، ص ٦٧.
نک : اســماعیل بن علی ابوالفداء، المختصر فی اخبار البشــر، ج ١(مصر: المطبعه الحســینیه المصریه ، بی تا)، ص ٨٢؛ نویری ، ج ١، ص ٢٩٣؛ شمس الدین محمدبن احمد ذهبی ، سیر اعلام النبلاء، ج ٤٣ (بی جا: مؤسسه الرساله ، بی تا)، ص ٢٠٢؛ احمد بن علی بن احمد، ابن حجر عسقلانی ، الدرر الکامنه فی اعیان المائه الثامنه ، ج ١، تحقیق محمد عبدالمعید ضان (حیدر آباد: مجلس دائره المعارف العثمانیه ، ١٣٩٢/ ١٩٧٢)، ص ٥٠٦.
نصــر بن عبدالرحمان اســکندری ، الأمکنــه و المیاه و الجبال و الآثار، ج ٢ (ریاض : مرکز الملک فیصل للبحوث و الدراســات الاســلامیه ، ١٤٢٥)، ص ٤٣٧؛ ابن فضل الله عمری ، ج ٨، ص ٢٦٧؛ یوســف ابن تغری بردی ، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره ، ج ٩ (قاهره : وزاره الثقافه و الارشاد القومی ، المؤسسه المصریه العامه ، ١٣٩٢)، ص ١٧٣؛ احمد بن علی مقریزی ، المواعظ و الاعتبار بذکر الخطط و الآثار، ج ٤ (بیروت : دار الکتب العلمیه ، ١٤١٨)، ص ١٠٦.