چکیده:
این مقاله به یکی از روشهای تحقیق کیفی پرداخته است که از آن به «روش تحلیل گفتمان» تعبیر می شود. در این باب که گفتمان چیست و ابعاد مختلف آن کدام است، هیچ اجماع روشنی نیست و اینکه نحوة عملکرد و تحلیل آن گفتمانها چگونه است، طبق تعاریف و بیان ویژگیها و زوایای مختلف گفتمان در اندیشة دانشمندان، به تناسب چگونگی تحلیل نیز متفاوت میشود. تعریف ساده گفتمان عبارت است از: شیوهای خاص برای سخن گفتن دربارة جهان و فهم آن . این نوشتار به تحلیل گفتمان در اندیشة میشل فوکو پرداخته است. نظریة فوکو در این باب دارای تحولات و تطوراتی بوده است که به تبارشناسی فوکو معروف شده است.در این مقاله به اختصار به اندیشههای فوکو در این باب و روشن ساختن عناصر سازندة نظریه تحلیل گفتمان وی میپردازد. همچنین برای نشان دادن کاربرد عملیاتی این روش تحقیق، نمونهای از تحقیق که از این روش بهره جسته است، بیان خواهد شد.
The present paper deals with one of the methods of qualitative research called "discourse analysis method". There is no clear consensus on what the nature of discourse is or what its different dimensions are. The way these discourses function and how to analyze them differ according to the different definitions and the way scientists analyze them. A discourse is simply defined as "particular way of talking about the world and understanding it". This paper deals with discourse analysis in the view of Michel Foucault a contemporary scientist، Foucault's theory about discourse analysis has undergone some changes and it is now known as Fukuyama's genealogy. This paper touches on Foucault's thoughts about discourse analysis and sheds light on the constituent elements of his discourse analysis. Also، an instance of the research in which this method is used is acted in order to show its application.
خلاصه ماشینی:
"گفتمان غالب و شیوة قدرتنمایی ) به طور نمونه ( برای روشن شدن مفاهیم بهکارگرفته شده در تعریف و توضیح گفتمان و همچنین خروج از چارچوب نظری برجستهسازی مفاهیم تشکیلدهندة این روش تحقیق به یک نمونه تحلیل گفتمانی اشاره میشود تا سیطره و حضور یک گفتمان و آثار آن را در جامعه نشان داده شود.
فوکو بعد از مدتی میگوید فقط نمیتوان گفت که گفتمان عاملی است برای اینکه سوژه چگونه بیندیشد و حرف بزند عوامل اجتماعی هم در اینجا مؤثرند و به همین دلیل از روش تبارشناسی استفاده میکند.
اماآنچه مهم است استفاده از روش تحلیل گفتمانی فوکویی است که در برخی مطالعات ازآن استفاده شده و خواهد شد؛ لذا برای اینکه این روش بیشتر ملموس باشد ما با گذراز مباحث نظری و فلسفی تبارشناسی فوکو، به یک نمونه از تحقیقات انجامشده بااین روش اشاره میکنیم تا سیر استفاده از روش تحلیل فوکویی یا تبارشناسی بیش ازپیش روشن شود: تبارشناسی و تحلیل گفتمان «ولایت عامه» منتشرشده در مهرنامه 14 ص74-76 طرح مسئله و روش بررسی در مقالهای کوتاه، نویسنده میکوشد مفهوم حکمرانی فقهای شیعه را با روش تحلیل گفتمان و تبارشناسی مورد بررسی اجمالی قرار بدهد.
نقد نظریه گفتمان نقدهای نظریه «گفتمان»، به دو گروه تقسیم میشود: گروه اول، انتقادات وارد بر مفروضات فلسفی این نظریه است و گروه دوم، به مفاهیم و استدلالهای اساسی، که برای تحلیل فرایندهای سیاسی و اجتماعی بسط یافته، اختصاص دارد."