چکیده:
تغییرات جمعیتی و اجتماعی سالهای اخیر عرصههای مهمی از زندگی اجتماعی و خانوادگی سالمندان را تحتتأثیر قرار داده و در این میان پسافتادگی فرهنگی زمینة بروز مشکلات متعددی را برای آنان فراهم کرده است. احتمال بالاتر و زودهنگامتر مرگ شوهر پیامد قابل انتظار الگوهای ازدواج و مرگومیر و در نتیجه بیوگی زنان سالمند معمولتر است. اغلب زنان سالمند بیوه سابقا در خانوادة گسترده تأمین مادامالعمر داشتند و بیوگی زودهنگام آنان به ندرت موجب بروز محرومیتها و آسیبهایی برای این گروه میشد، درحالیکه به دنبال اثر فرایند نوسازی و جهانی شدن در جامعة امروزی این امر محدود و یا دشوار شده است. این فرایند از سوی دیگر دسترسی و همراهی فرزندان را نیز تحتالشعاع هنجارهای حفظ زندگی شخصی قرار داده و با توجه به ثبات عناصر فرهنگی و حقوق مدنی، موجب شده است تا والدین سالمند خصوصا زنان از گذر این تغییرات آسیبپذیرتر شوند. این مقاله قصد دارد به طرح چنین مشکلی بپردازد. دادههایی که برای انجام این کار مورد استفاده قرار گرفته است، نتایج یک تحقیق پیمایشی تحت عنوان "شبکههای حمایت اجتماعی، ترتیبات زندگی و سلامت سالمندان در شهر تهران" است که بر روی نمونهای با جمعیت 527 سالمند 60 سال به بالا در شهر تهران انجام شده است. یافتههای این تحقیق به طور خلاصه نشان میدهد که سالمندی و مسایل و مشکلات ناشی از آن در شهر تهران زنانه است. زنان بیشتر از مردان تنها زندگی میکنند، از نظر اقتصادی ناتوانتر از مردان هستند و به دلیل عدم تطابق قوانین با شرایط جدید و مقاومت برخی عناصر فرهنگی در مقابل تغییراتی که زندگی خانوادگی سالمندان را تغییر داده است، شرایط نابرابری بر زندگی زنان سالمند حاکم شده، به شکلی که آنان را حتی در برآورده کردن نیازهای اولیة زندگی مثلا مسکن و سرپناه ناتوان کرده است.
خلاصه ماشینی:
"جدول 2 شاخصهای کسر همسانی و برای آزمون اثر تعاملی متغیرهای مستقل در تبیین تغییرات ترتیبات زندگی (مدل نهایی) Effect -2 Log Likelihood of Reduced Model درجة آزادی سطح معنیداری Intercept 5/719 سن 5/763 1/44 3 000/0 ناتوانی عملکردی 5/729 1/10 3 018/0 مالکیت مسکن 4/751 9/31 9 000/0 وابستگی سالمند- فرزند 9/741 4/22 6 001/0 جنس 4/839 9/119 3 000/0 اینکه تغییر مقدار یا مقولههای کدام متغیرها چه تغییری در ترتیبات زندگی سالمندان ایجاد میکند مستلزم آزمون و معنی کردن روابط با شاخصهای جزئی رگرسیون لوجستیک است.
جدول 3 شاخصهای آزمون و تحلیل آماری اثر عوامل تعیینکنندة احتمال تغییر ترتیبات از زندگی با همسر و فرزندان به ترتیبات تنهایی وابسته مقولههای متغیرهای مستقل B اشتباه استاندارد B Exp(B) مقدار حدپایین حد بالا تنهایی Intercept 34/13- 325/2 سن 164/0 030/0 174/1 112/1 249/1 دارای نقص عملکردی 348/0 702/0 417/1 358/0 606/5 بدون نقص عملکردی * سالمند مالک مسکن است 842/0- 549/0 431/0 147/0 264/1 همسر سالمند مالک مسکن است 213/2- 580/0 109/0 035/0 341/0 مالکیت مشاعی سالمند و همسر یا دیگران 040/2- 831/0 130/0 026/0 662/0 فرزندان یا دیگران مالک مسکن هستند * سالمند به فرزندان وابستگی دارد 542/0- 423/0 582/0 254/0 332/1 فرزندان به سالمند وابستگی دارند 810/1- 550/0 164/0 056/0 480/0 عدم وابستگی به هم * مرد 092/4- 540/0 017/0 006/0 048/0 زن * تأثیر سن بر ترتیبات زندگی در این دو مقوله بیانکنندة این است که با افزایش هر یک سال به سن سالمند احتمال تنها زیستن وقتی با همسر و فرزندان زندگی میکنند حدود 18 درصد افزایش مییابد."