چکیده:
یکی از شاخصه های دیرپای هویت هر قوم برپایی آئین ها و مراسم ویژه ای است که در طول تاریخ حیات آن قوم جریان داشته، از نسلی به نسل دیگر منتقل شده و خمچون تابلوی رنگارنگی اندیشه ها، باورها و نگرش های آن قوم را به تماشا گذاشته است. نوروز یکی از کهن ترین و پر دامنه ترین آئین-های مردم ایران زمین است که همیشه در بزرگداشت و تجلیل آن کوشیده اند و با برپایی مراسم ویژه-ای آن را برگزار نموده اند. مراسم بزرگداشت این جشن همگانی در مناطق مختلف ایران رنگ و بوی مخصوص خود را داراست. در این گفتار تلاش شده است نحوه ی برگزاری سنتی این مراسم در روستاها و شهرهای مختلف خراسان جنوبی مورد بازبینی قرار گیرد. قسمت اعظم این پژوهش به روش میدانی از طریق انجام مصاحبه، مشاهده مستقیم و بازنویسی خاطرات قریب به یکصد نفر از فرهنگیان محترم شهرها و مناطق مختلف خراسان جنوبی صورت گرفته، و در چهار بخش آئین های پیش از نوروز، سال تحویل، آئین های پس از سال تحویل و باورهای نوروزی ارائه شده است.
خلاصه ماشینی:
"آیینهای پیش از نوروز برخی آیینهای نوروزی در منطقه خراسان جنوبی،جنبهی تدارکاتی و آمادگی دارند کهمردم با انجام آنها،خود را از هر جهت برای بزرگداشت نوروز و مراسم آن آماده میکنند که عمدهترین آنها را میتوان در موارد زیر طبقهبندی کرد: 1-1-تهیهی پوشاک،کفش و کلاه این کار در گذشته نه چندان دور،از کارهای دشوار به شمار میآمد.
منوچهری دامغانی متوفی 432 هجری قمری در مسمطی که در وصفبهار سروده،از این مراسم یاد کرده و میسراید: {Sگویی بط سفید جامه به صابون زده است#کبک دری سابق در قدح خون زده استS} علی رغم موانع فراوان و رواج آرایشهای نوین،هنوز در بسیاری از مناطق استان،گروهی به ویژه بزرگسالان با آمدن عید نوروز،با رنگ کردن موهای سر و انگشتان دست وپاها،به استقبال نوروز میروند.
در خراسان جنوبی مراسم گستردن خوان نوروزی به این صورت است که ابتدا سفرهپارچهای سفیدی را که قبلا تهیه کردهاند در گوشهی منتهی به سمت قبله پهن میکنند وآینه و قرآن را وسط آن میگذارند و شمع یا چراغی روشن کرده مقابل آینه یا دو طرف آن قرارمیدهند،سبزه یا سرسبزی و کاکل عیدی را،روی سفره اضافه میکنند و خانم خانه مقداریاسپند و کندر را بهمراه برگ گل محمدی برای معطر کردن خانه و ذکر صلوات،دود میکند.
*پر کردن کلید دان خانه،چفت درها و سردری منازل از سبزه:سردر خانهها،سفرههاو برخی نقاط دیگر از منازل را شب عید پر علف و سبزه میکردند و معتقد بودند که شب عید،بیبی نوروز(نه بابا نوروز)به خانهها سر میزند و اگر سبزی باشد،مقداری برمیدارد و دعا{o(1-) rādeb edzis o} {o(2-) utebedrāc o} {o(3-) us eenox eged]e[laS o} {o(4-) utok tokaH o} {o(5-) uSeb inoS o} *اجتماع خانوادگی:سر سال نو،همهی اعضای خانواده باید دور هم و سر سفره حاضرباشند،در غیر این صورت،سال جدید بین آنها جدایی خواهد افتاد."