چکیده:
از آنجا که پیشرفت های مادی و معنوی زندگی انسان در مسیر سعادت، در گرو نوع اندیشیدن اوست، در طول تاریخ همواره مردانی بزرگ سعی در تکاپوی علمی و فکری انسان داشته و همواره در صدد آن بوده اند تا پله هایی از نردبان دانایی و خرد را طی نماینـد. حکیم «کافی بن محتشم قاینی» ازجمله این بزرگان در ایران است که صاحب 12 اثر خطی در موضوعات فلسفی، کلامی و عرفانی است. وی از بزرگان عهد صفوی و در ردیف علمایی بزرگ چون شیخ بهائی قرار می گیرد. با این وجود تاکنون علی رغم غنای اندیشه های حکیم، آثار و نظرات او بصورت خطی و تک نسخه، در گنجینه های کتب خطی بدور از دیدگان محققین محفوظ مانده است. اگر چه مجموعه پنج مقاله از مقالات فلسفی و عرفانی وی استنساخ شده ولی تاکنون هیچ گونه ترجمه و یا شرحی برآن صورت نگرفته است. مقاله حاضر، ضمن معرفی اجمالی از شخصیت حکیم کافی قاینی، تلاشی است تا بخشی از آراء و نظرات وی پیرامون وجود و مراتب آن، مباحث اتحاد عاقل و معقول، نفس و موضوعات مرتبط آن، توانایی های نفس در عرفان و نقش محوری نفس در اخلاقیات، اشاره ای به معاد نفوس و مساله تناسخ از دیدگاه حکیم کافی قاینی می باشد. به طور کلی در این مباحث و سایر آراءحکیم، غالب بودن اندیشه فلسفی و استدلالی، از ویژگی های مهم و برجستـه او می باشد. وی صاحب اثر مهم التسهیل است که در قالب فنون، مقالات و فصول مباحث فلسفی آن در سه جلد تنظیم گردیده است. علاوه بر آن رساله الشجره الطیبـه فی اثبات الحرکـه اوج اندیشه فلسفی او را نمایان می سازد.
خلاصه ماشینی:
مقالة حاضر، ضمن معرفي اجمالي از شخصيت حکيم کافي قايني، تلاشي است تا بخشي از آراء و نظرات وي پيرامون وجود و مراتب آن، مباحث اتحاد عاقل و معقول، نفس و موضوعات مرتبط آن، تواناييهاي نفس در عرفان و نقش محوري نفس در اخلاقيات، اشاره اي به معادِ نفوس و مسألۀ تناسخ از ديدگاه حكيم كافي قايني مي باشد.
دكترسيد محمدباقر حجتي در مقدمه رسائل عرفاني و فلسفي حکيم کافي قايني درباره اولين مواجهه خويش با مجموعه آثار خطي حكيم در دانشكده الهيات دانشگاه تهران درباره او اين گونه بيان مي كند: «اين دانشمند كه همان ميرزا ابوجعفر كافي قايني است، فردي گمنام به نظر مي رسيد كه حتي در هيچ يك از كتب تراجم نامي از او ديده نمي شود، تا چه رسد به آنكه شرح احوال و آثار او در چنين كتبي درج شده باشد» (حجتي،1364، 1مقدمه).