چکیده:
توسعهی بدون برنامه و یکسویه در پهنهی سرزمین، بسیاری از ظرفیت های کشور را بدون استفاده گذاشته، مشکلات بسیاری را در سطوح مختلف بهوجود آورده و موجب افزایش نابرابری های فضایی، اجتماعی و اقتصادی در سطح کشور شده است. از این رو، استفاده از دیدگاه آمایش سرزمین به توازن توسعهی اجتماعی ـ اقتصادی مناطق مختلف کمک کرده و از قاچاق کالا که یکی از پیامدهای شوم توسعهی ناموزون و ناعادلانه است، جلوگیری میکند. این پژوهش با روش مطالعهی کتابخانه ای و پیمایشی با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام شده است. بر این اساس با استفاده از مدل سوات (SWOT) موقعیت کنونی مناطق مطالعه و نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید بررسی شده و درنهایت، راهکارهای رسیدن به اولویت های مبتنی بر جهتگیری های آمایشی و چشمانداز ارائه شده است. جامعهی آماری مورد بررسی، کارشناسان 11 اداره و سازمان مرتبط با قاچاق کالا در مناطق مرزی استان های کردستان، بوشهر و سیستان و بلوچستان را دربرمی گیرد. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 165 نفر تعیین شد. نتیجه اینکه راهکارهای آمایشی برای کاهش قاچاق کالا از طریق بهبود وضعیت اقتصادی ـ اجتماعی مرزنشینان ارائه شد. اولویت اول برای سه استان، راهبرد تغییر جهت هوشمندانه است؛ بهگونهای که این راهبرد شامل: ایجاد زمینهی مناسب برای بهرهمندی از خلاقیت و نوآوری جوانان در کارآفرینی و بنگاههای زودبازده، گسترش مبادلات اقتصادی بهویژه در بخش کشاورزی، استفاده از موقعیت اقتصادی و ژئواستراتژیک منطقه در همجواری با کشورهای همسایه، ایجاد شرایط مناسب برای گسترش سرمایهگذاری در منطقه با استفاده از نیروهای متخصص و بومی، شفافسازی قیمت ها است.
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) همچنین مطابق جدول شمارهی 3،از دیدگاه پرسششوندگان مهمترین نقاط ضعف این سه استان عبارتند از:سود سرشار به دلیل اختلاف فاحش قیمت کالا بین کشورهای همسایه و کشور جمهوری اسلامی ایران با وزن نسبی 0/328 بالاتر از همه و در رتبهی اول قرار گرفت،پایین بودن سطح کیفیت زندگی و فقدان منابع کافی برای امرار معاش مناسب و قانونی با وزن نسبی 0/317 در رتبهی دوم،فقر و محرومیت و عدم وجود مراکز صنعتی و جذب نیروی کار در منطقه و در نتیجه گرایش نیروی کار به سمت قاچاق بهعنوان شغل آسان،کمخطر و پردرآمد با وزن نسبی 0/317 در رتبهی سوم، توزیع ناعادلانهی امکانات و دور بودن از مراکز اصلی جمعیت و محورهای توسعهی کشور با وزن نسبی 0/302 در رتبهی چهارم،عدم سرمایهگذاری بخش خصوصی،رشد شتابان جمعیت این مناطق و بهویژه جمعیت شهرنشین و عدم پاسخگویی توانمندیهای بالفعل این مناطق به نیازهای معیشتی مرزنشینان،بافت فرهنگی حاکم بر خانوادهها(تغییر سیستم ارزشی اجتماع در تخلف دانستن قاچاق)،پایین بودن سطح تحصیلات و آموزش،بهترتیب با وزن نسبی 0/277، 0/263،0/222،0/208 در رتبههای بعدی قرار دارند.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) تجزیه و تحلیل(ماتریس ارزیابی)عوامل خارجی با توجه به شکل شمارهی 4،از دیدگاه پرسششوندگان مهمترین فرصتها در استان مورد مطالعه عبارتند از:شرایط ممتاز استانها برای تصدی نقش در بازرگانی ملی و ترانزیت خارجی با وزن نسبی 0/242 بالاتر از همه و در رتبهی نخست قرار گرفته است،برخورداری از موقعیت اقتصادی و ژئواستراتژیک با وزن نسبی 0/231 در رتبهی دوم،افزایش اهمیت دادن به خلاقیت و نوآوری با وزن نسبی 0/215 در رتبهی سوم،استفاده از ظرفیت نیروی کار جوان و تحصیلکرده با وزن نسبی 0/202 در رتبهی چهارم."