چکیده:
مسئلۀ وجود رابط و رابطی یکی از مباحث بنیادین در فلسفۀ اولی است. این دو واژه گاه خلط شده و بجای یکدیگر استعمال میشود. این مقاله در پی آنست تا ضمن توضیح دو واژه، تفاوت آنها را بیان نماید. اولا، وجود رابطی خود شیئی موجود است اما در عین استقلال تعلق بغیر دارد ولی وجود حرفی رابط، محض رابطه میان دو شی است، ثانیا، وجود رابطی مصداق مفهوم وجود رابطی است ولی وجود رابط یک واژه در اصطلاح منطق و در حیطۀ ذهن است. همچنین، ضمن طرح وجوه تمایز محمول از موضوع، نشان خواهیم دارد که با قاعدهیی بنام قاعدۀ محمول میتوان محمول را بنحوی از موضوع در قضایا تشخیص داد؛ بدین وسیله دانسته میشود که رابط (وجود فیغیره) رابط دو طرفی در قضیه است که هر یک در جایگاه موضوعی و محمولی خود هستند.
خلاصه ماشینی:
"همچنین،ضمن طرح وجوه تمایز محمول از موضوع،نشان خواهیم داد که با قاعدهیی بنام قاعدۀ محمول میتوان محمول را بنحوی از موضوع در قضایا تشخیص داد؛بدین وسیله دانسته میشود که رابط(وجود فی غیره)رابط دو طرفی در قضیه است که هریک در جایگاه موضوعی و محمولی خود هستند.
این مفهوم غیرمستقل مانند معنای حرفی استقلال ندارد و آلت لحاظ غیر است6،یعنی وجود رابطه نه در موضوع است و نه در محمول،پس نه تعلق به موضوع دارد و نه تعلق به محمول،چراکه با تعلق وجود رابطه به هریک از موضوع و محمول، نیازمند رابطۀ دیگری بین موضوع و محمول خواهیم بود که به تسلسل میانجامد7.
آنچه در تحلیل قضیه برای تمییز محمول ازموضوع مورد نظر است،صورت قضایا در منطق ارسطویی است؛قالب و صورتی که حکم دربارۀ آن بیان میشود،یعنی صورت محمولی همواره نقش محمول را ایفاء میکند و هرگز صورت موضوعی پیدا نمیکند بلکه صورت محمولی مادۀ صورت موضوعی میگردد و با قرار گرفتن در قالب موضوع دربارۀ آن حکم خواهد شد،بگونهیی که در هر قضیه یک تصور محکوم علیه و تصور دیگری که محکوم به است،خواهیم داشت.
این ضابطه بطور مستقل بیان میکند که هر قسمت و پارهیی از قضیه که مجهول است،محمول میباشد و پارۀ معلوم،ولو متأخر،موضوع خواهد بود؛دلیلی وجود ندارد که تقدم موضوع و تأخر محمول ذاتی یا طبعی باشد بلکه تقدم و تاخر فرضی و خارجی است.
این وجه تمایز،از طرفی از خلط میان دو واژۀ رابط و رابطی جلوگیری میکند و از طرف دیگر،کمک خواهد کترد ترکیب صحیحی تاز ساختار یک قضیۀ حملیه بدست داده شود؛ترکیبی که از موضوع و محمول و وجود رابط تشکیل شده است."