چکیده:
توافق و امضای پروندة برجام و همچنین پروندة سوریه دو موضوع محوری در تحولات سیاسی جدید در منطقة خاورمیانه است. فرایند برجام بین ایران و غرب و آغاز تعامل ایران، در جایگاه یک قدرت منطقهای، با قدرتهای بزرگ جهان پایة اساسی نگرانیهای ترکیه و عربستان شده است. در این زمینه، موضعگیری روسیه و ایران در اتخاذ مواضع سرسختانه در قبال سوریه نشان داد که نتیجة بازی را بههیچوجه به دیگران واگذار نمیکنند و همچنان بر سر حمایت از سوریه ایستادهاند. یکی از پیآمدهای سیاسی این دو موضوع محوری، لااقل بهشکل واکنشی آن، کماهمیتشدن جایگاه ترکیه و عربستان در ژئوپلیتیک خاورمیانه است. از این رو نخبگان سیاست خارجی دو کشور ترکیه و عربستان به این باور سیاسی رسیدهاند که بهسمت ائتلاف سیاسی و اقتصادی گام بردارند و سطح روابط را در حد بیسابقهای ارتقا بخشند. ترکیه، که تا قبل از این به ایران بسیار نزدیک بود، مانند ایران توانایی بالقوه و بالفعل در پیریزی تمدن نوین اسلامی را دارد. سوال اساسی مقاله این است که چالشهای اساسی ایران ـ ترکیه در پیریزی تمدن نوین اسلامی چیست؟ این نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی به این یافته رسیده است که در وضعیت سیاسی پسابرجام، چالشهای منطقهای عمدتا به ائتلاف شکلی ترکیه ـ عربستان و چالشهای بینالمللی و فرامنطقهای به موضوع عضویت در ناتو، همپیمانی با غرب و اسرائیل، به اقبال یا ادبار به سیاست خارجی روسیة فدرال، پروندة سوریه، و نیز به موضوع رقابت در قفقاز و آسیای مرکزی، بهویژه بحران قرهباغ، انجامیده است. تاکید بر نقش کمالیسم و اوزالیسم در ترکیه، فعالیت طریقتهای ترک، پویشهای حزبی حزب عدالت و توسعه، بحران اجتماعی پساکودتا در ترکیه، و مسئلة کردها و اسلام سیاسی از دیگر نکات اساسی و مرتبط با مباحث این مقاله است.
خلاصه ماشینی:
سـؤال اساسـی مقالـه ایـن اسـت کـه چالش های اساسی ایران ـ ترکیه در پی ریزی تمدن نوین اسلامی چیست ؟ ایـن نوشتار با روش تحلیلی ـ توصیفی به این یافته رسـیده اسـت کـه در وضـعیت سیاسی پسابرجام ، چالش های منطقه ای عمدتا به ائتلاف شکلی ترکیه ـ عربستان و چالش های بین المللی و فرامنطقه ای به موضوع عضویت در ناتو، هـم پیمـانی با غرب و اسرائیل ، به اقبال یا ادبار به سیاست خارجی روسیة فـدرال ، پرونـدة سوریه ، و نیز به موضوع رقابت در قفقـاز و آسـیای مرکـزی ، بـه ویـژه بحـران قره باغ ، انجامیده است .
مقدمه ایران و ترکیه در جایگاه کشورهایی هم جوار با پیوندهای تاریخی و راه بردی و قرارگـرفتن در حوزه های مهمی چون آسیای مرکزی ، قفقاز، و خاورمیانه یعنـی حلقـة اتصـال شـرق و غرب از دیرباز تاکنون ، برحسب منافع و علایق ، روابطی از شدت و ضعف را تجربه کرده انـد، اما همواره برای مردم خویش و برای مسلمانان دنیا جلوه های به روز از تمـدن و فرهنـگ را تولید و در حوزة فرهنگ آن را عرضه کرده اند؛ البته ثبات مرزی و تشابه رویدادهای بعـد از جنگ جهانی دوم ، هم چنین عضویت در پیمان های منطقه ای و همکاری با اردوگـاه غـرب ، زمینه های روند تقریبا هم سانی را در بخشی از تاریخ برای هر دو رقم زد؛ و نخبگان سیاسی و اجتماعی هر دو کشور اندوخته های بین تمدنی را در ارتباط بـا جهـان خـارج اندوختـه و ذخیره کرده اند.