چکیده:
به نظر می رسد که فرهنگ نویسی سابقه ای نسبتا دیرینه در تاریخ فرهنگ و ادبیات ایران داشته است . وجود دو فرهنگ اویم ایوک و فرهنگ پهلویگ به زبان اوستایی و پهلوی بیانگر آن است که این فن در عهد ساسانی به مراحلی از تکامل دست یافته بود. اگرچه احتمالا تدوین نهایی این فرهنگها در سده های سوم و چهارم هجری صورت گرفته است ، با وجود این سرچشمه های نخستین این دانش به دوره های کهن تری بازمی گردد. فرهنگ اویم حاوی لغات و جمله های اوستایی و ترجمة آنها به فارسی میانه است . این فرهنگ در شکل امروزی آن شامل یک مقدمه و ٢٧ فصل است که محتوای هر فصل غالبا بر اساس موضوع آن مرتب شده و بنابراین به نظر می رسد که مولف از این شیوة فرهنگ نویسی آگاه بوده است . موضوع برخی فصلهای این فرهنگ عبارت است از: عدد و قید، جنس و شمار برای اسم و صفت و فعل ، ضمایر ربطی ، و اندازه گیری زمان . افزون بر این ، فرهنگ اویم از جهت احتوای بر پاره ای اصطلاحات زبان شناسی و لغاتی که در اوستای دورة ساسانی رایج بوده و امروزه در دست نیستند، از اهمیت خاصی برخوردار است . هدف نگارنده از نگارش این مقاله بررسی شیوه های فرهنگ نویسی بر اساس این فرهنگ است .
Lexicography has apparently a relative long background in the history of the Persian culture and literature. The existence of the two Avestan and Pahlavi lexicons, Oīm-ēwak and Pahlavīg, indicates that this know-how had developed into some stages of its perfection in the Sasanid era. Though the lexicons probably reached their final compilation in the 3rd and 4th A.H. centuries, the origins of this knowledge trace back to more ancient periods. The Oīm-ēwak lexicon includes some Avestan words and sentences with their Middle Persian translations. In its modern format, this lexicon has an introduction and 27 chapters. The content of each chapter is often arranged on the basis of a specific subject and therefore, indicates that the author has seemingly been familiar with this method of lexicography. The subjects of some chapters are: numerals and adverbs; gender and number for nouns, adjectives and verbs; relative pronouns and time measuring.
Moreover, the Oīm-ēwak lexicon is particularly significant regarding its inclusion of some linguistic terminologies, and words used in the Avestan texts of the Sasanid era, which are not accessible today.
The article studies the methods of lexicography, on the basis of this lexicon.
خلاصه ماشینی:
"این فرهنگ در شکل امروزی آن شامل یک مقدمه و ٢٧ فصل است که محتوای هر فصل غالبا بر اساس موضوع آن مرتب شده و بنابراین به نظر می رسد که مؤلف از این شیوة فرهنگ نویسی آگاه بوده است .
ظاهرا لزوم تألیف فرهنگی نظیر اویم ایوک که شامل لغات اوستایی و ترجمه و معنای آنها به زند است ، زمانی مشهود بود که خوانندگان اوستا دیگر از این زبان درک روشنی نداشتند.
بحث : فرهنگ اویم ایوک در شکل امروزی آن شامل یک مقدمه و ٢٧ فصل است که محتوای هر فصل به شیوه ای خاص ، از جمله بر اساس موضوع آن مرتب شده و بنابراین به نظر می رسد که مؤلف از شیوه های فرهنگ نویسی آگاه بوده است .
نمونه ای از این لغات عبارت اند از: ١(رجوع شود به تصویر صفحه) فصل پنج شامل لغاتی است که با حرف ̌s و نیز k،t ،x ،p و f آغاز می شوند (فرهنگ ، ١٣١ـ١٣٧).
اما از مزایای این فرهنگ آنکه مؤلف معانی متفاوت واژه ها را در نظر داشته و معانی لغات را گاه به تنهایی و گاه در فحوای عبارتی به دست داده است (مالاندرا ٢٠٠٠؛ تفضلی ١٣٧٦: ٣٢٤).
این دستنویس شامل چهار متن است که یکی از آنها متن فرهنگ اویم در روز اردیبهشت ، ماه آبان ، سال ١٢٣٤ یزدگردی نگاشته شده است (فرهنگ ، ١٧-١٣؛ تفضلی ١٣٧٦: ٣٢٦).
, Der Frahang ī oīm (Zand- Pahlavi Glossary), I.
, Der Frahang ī oīm (Zand- Pahlavi Glossary), I."