چکیده:
طرح مسئله: در این مقاله تغییرات نابرابری در استان تهران طی سال های 1368 تا 1384 به تفکیک مناطق شهری و روستایی برای کالاهای منتخب سبد مصرف خانوار از قبیل هزینه های بهداشتی، تحصیلی و تغذیه مورد بررسی قرار گرفته است. روش: با استفاده از آمار هزینه و درآمد خانوارها، تغییرات نابرابری هزینه ها به تفکیک مناطق شهری و روستایی استان تهران و کل کشور محاسبه شد. به این منظور از ضریب جینی، ضریب تغییرات، ضریب انحراف میانگین نسبی و شاخص تایل و در انجام محاسبات از نرم افزارAccess، Excel و Stata استفاده شده است. یافته ها: این پژوهش نشان میدهد که روند نابرابری بر حسب شاخص های محاسبه شده برای هزینه های بهداشتی و تحصیلی نشان از نابرابری شدید دارد (8/0-6/0:شاخص جینی) و در مورد هزینه های خوراکی و هزینه های ناخالص کل توزیع متعادل تری حکم فرماست (4/0-3/0: شاخص جینی). جهت آزمون فرضیات مورد نظر تحقیق از آزمون تی مستقل و تی زوجی استفاده شد. بین توزیع هزینه های ناخالص مناطق روستایی و شهری استان تهران تفاوت معناداری مشاهده شد، توزیع هزینه های بهداشتی در مناطق شهری کشور متعادل تر از مناطق شهری تهران و توزیع این هزینه ها در مناطق روستایی استان تهران متعادل تر از روستاهای کشور می باشد، هر چند میزان شاخص های به دست آمده نشان از نابرابری شدید در این دو منطقه دارد. از لحاظ هزینه های تحصیلی فقط بین مناطق روستایی کشور و تهران تفاوت معناداری یافت شد که نشان دهنده نامتعادل تر بودن توزیع این هزینه ها در مناطق روستایی تهران است. نتایج: مقادیر شاخص های محاسبه شده برای هزینه های تحصیلی و بهداشتی نشان دهنده نابرابری شدید در مناطق شهری و روستایی استان تهران و کل کشور می باشد و توزیع هزینه های خوراکی و هزینه های ناخالص کل شکل متعادل تری دارند و این نشان از آن دارد که هزینه های خوراکی رابطه معنادارتری با مخارج کل خانوار داشته و نماگر خوبی برای آن می باشد. به همین سبب توصیه می شود که بسته های سیاست گذاری به خصوص هدفمند نمودن یارانه ها سهم بیش تری را به خدمات بهداشتی و تحصیلی اختصاص دهند تا خانوارهای طبقات پایین جامعه نیز در استفاده از خدمات اساسی زندگی (بهداشت و تحصیل) بی بهره نمانند.
خلاصه ماشینی:
"نتایج:مقادیر شاخصهای محاسبه شده برای هزینههای تحصیلی و بهداشتی نشاندهندۀ نابرابری شدید در مناطق شهری و روستایی استان تهران و کل کشور میباشد و توزیع هزینههای خوراکی و هزینههای ناخالص کل شکل متعادلتری دارند و این نشان از آن دارد که هزینههای خوراکی رابطۀ معنادارتری با مخارج کل خانوار داشته و نماگر خوبی برای آن میباشد.
جدول 3:مقایسۀ سطح نابرابری هزینهها در مناطق شهری و روستایی استان تهران طی دورۀ 84-86 (به تصویر صفحه مراجعه شود) نظر به اینکه توزیع مرتبط به شاخص تایل برای هزینههای خوراکی نرمال نبود هر دو (مناطق شهری و روستایی غیرنرمال بود)جهت انجام تحلیل آماری مرتبط با t مستقل از آزمون معادل ناپارامتری آن یعنی آزمون U من-ویتنی استفاده شد و نتایجی مشابه نتایج آزمون انجام شده برای هزینههای خوراکی با ضریب جینی به دست آمد یعنی تفاوت آماری معناداری بین میزان شاخص تایل هزینههای خوراکی مناطق شهری و روستایی استان تهران طی سالهای مورد بررسی وجود نداشت )194/0-Z،986/0-P( .
مهمترین نتایج حاصل از این تحقیق به قرار زیر میباشد: میانگین توزیع شاخصهای به دست آمده(جینی و تایل)برای هزینههای ناخالص خانوارها طی دورۀ مورد بررسی در مناطق شهری و روستایی استان تهران تفاوت معناداری با یکدیگر داشت و هر دو شاخص به دست آمده(جینی و تایل)نشاندهندۀ بیشتر بودن نابرابری هزینههای ناخالص در مناطق شهری نسبت به مناطق روستایی میباشد.
بین میانگین توزیع شاخصهای محاسبه شده برای مناطق شهری و روستایی استان تهران از نظر هزینههای بهداشتی،آموزشی و خوراکی تفاوت معناداری مشاهده نشد هر چند باید بیان داشت که شاخص جینی و تایل هزینههای بهداشتی و آموزشی نشاندهندۀ نابرابری شدید در هر دو جامعۀ روستایی و شهری میباشد."