چکیده:
در دیدگاههای صورت گرا "زا مفهومی مطلق در نظر میگیرند و بر این
اساس افعال را به لازم .و متعدی تقسیم میکنند. در دیدگاه نقشگرایی, گذرایی بر اساس
ملاکهای نقشی و معنای ی آتعیین.میشود و افعال بز-روی"طیفی از گذرایی تقسیم میشوند.
در این مقاله بر اساس تعریف نموه اعلایی از گذرایی. و بررسی مطالعات مهم مرتبط با
آن. سعی کردهایم طیف گذرایی افعال فارسی را مشخص کنیم. بر این اساس مشخص
کردهایم که دو عامل کاهش تاثیرپذیری مفعول و افزایش عاملیت فاعل چگونه میتواند بر
میزان گذرایی فعل تاثیر بگذارد. با این دو طیف. میتوان طیف معنایی و نقشی گذرایی در
فارسی را تعیین کرد و این عوامل را بر پدیدههای مختلف نحوی, مانند ساخت
مجهول و ساخت ناگذرا در فارسی مشاهده کرد.
خلاصه ماشینی:
"وی عنوان میکند که مفهوم گذرایی در زبان به دو شرط مهم نمونۀ اعلایی وابسته است: الف)حضور یک عامل1یا سبب2دارای اراده و قدرت کنترل؛ ب)حضور یک پذیرا3یا اثرپذیر4که تحت تأثیر عمل قرار میگیرد.
به عبارتی،اگر در زبانی دو ساخت متفاوت برای نشان دادن جملات دارای دو شرکتکننده وجود داشته باشد،آن جملهای که به این نمونۀ اعلاء نزدیکتر است باید جملۀ متعدی در نظر گرفته شود.
action وقتی میزان ارادی بودن فاعل بالاتر میرود،احتمال حضور مفعول مستقیم نیز بیشتر است و جمله به نمونۀ اعلای متعدی نزدیک میشود(مانند 6-الف)،اما وقتی میزان ارادی بودن فاعل کم میشود،جمله از نمونه اعلای متعدی دور میشود و به همین دلیل به طور معمول با متمم حرف اضافهای به کار میرود(مانند 7-ب).
به عنوان مثال اگر افعالی که در طبف نهایت گذرایی هستند،یعنی افعال دارای عمل مؤثر را در نظر بگیریم،دارای مفعولهایی هستند که کاملا تحت تأثیر فعل قرار میگیرند(مانند مفعول فعلهای کشتن یا شکستن).
به این ترتیب،میتوان گفت گروه آخر افعال فارسی در طیف دوم مالچکوف کمترین میزان گذرایی را دارند و در واقع در ساخت متعدی به کار نمیروند.
در این بخش فقط به دو پدیدۀ مجهول و ساخت ناگذرا در فارسی اشاره میشود، ولی بررسی دقیقتر ساختهای دیگر زبان فارسی،میتواند تأثیر گذرایی برآنها را نیز نشان دهد.
این بررسی نشان میدهد گذرایی مفهومی نمونۀ اعلایی است و افعال را براساس ویژگیهای نقشی و معنایی میتوان برطیفی از گذرایی قرار داد.
)New Challenges in Typology, Berlin/New York: Mouton dc Gruyter; TsuNodA, T,(1981), Split case marking in verb types and tense/aspect/mood, Linguistics 19: 389-438; (1999), 'Transitivity and intransitivity", Journal of Asian and African Studies 57: 1-9."