چکیده:
بخشی از آیات قرآن به بیان احکام شرعی دین مبین اسلام میپردازد. از این رو قرآن کریم اولین و مهمترین منبع استناد و استخراج احکام فقهی میان فقهای فریقین است. به نظر مشهور اندیشمندان علوم قرآنی تعداد این آیات، که به آیات الاحکام شهرت دارد، 500 آیه است. این تحقیق بر آن است تا به بررسی آیاتی بپردازد که امامان معصوم^ از آن آیات، استنباط فقهی داشتهاند اما جزء آیات الاحکام مشهور شمرده نشده است. یافتههای این تحقیق نشان میدهد که با توجه به وسعت دلالت آیات قرآن و نیز استشهادهای امامان معصوم^ به آیاتی که در ظاهر و دلالت اولیه خود ارتباطی به احکام و مسائل فقهی ندارند، میتوان دایره آیات الاحکام را وسیعتر از آنچه تاکنون پذیرفته شده، دانست. همچنین این گونه استنادهای امامان معصوم^ و برداشتهای ظریف فقهی آنان از برخی آیات قرآن، حاکی از بینش الهی ویژه آنان در پرتو امامت است
خلاصه ماشینی:
یافتههای این تحقیق نشان میدهد که با توجه به وسعت دلالت آیات قرآن و نیز استشهادهای امامان معصوم^ به آیاتی که در ظاهر و دلالت اولیه خود ارتباطی به احکام و مسائل فقهی ندارند، میتوان دایره آیات الاحکام را وسیعتر از آنچه تاکنون پذیرفته شده، دانست.
همچنین در کتاب فقهپژوهی قرآنی تألیف سید محمد علی ایازی در فصل نهم با عنوان فرازهای تقطیع شده قرآن، استنادات اهل بیت^ به آیات غیر مرتبط، یا برخلاف سیاق، شواهدی ذکرشده و ابعاد این مسئله مورد تحقیق و بررسی قرار گرفته است.
منابع فقه منابع معتبر فقه که در مقام استنباط احکام شرعی مورد اعتماد فقها قرار گرفتهاند و فقهای شیعه امامی با استناد به یکی از آنها فتوا میدهند و در این امر متفقالقول هستند عبارتند از: کتاب، سنت، عقل، اجماع (سبحانی، 1418: 9) 1 از قرآن کریم عموما آیات الاحکام مورد استنباط فقهی فقها و مفسران قرار گرفته است.
افزون بر این در سیره امام محمد باقر× نقل شده که ایشان در سخنان خود به آیات قرآن مجید استناد مینمود و از کلام خداوند شاهد میآورد و میفرمود: هر مطلبی که گفتم، از من بپرسید که در کجای قرآن است تا آیه مربوط به آن موضوع را معرفی کنم.
(عیاشی، 1411: 1 / 163 ـ 162 و قمی، 1428: 56) براساس این روایت تفسیری و سایر روایات مشابه، امام باقر× با استناد به این آیه شریفه که جزء آیات اعتقادی به شمار میآید و ماجرای به یقین رسیدن حضرت ابراهیم× در مورد معاد را بیان میکند، حکم شرعی استنباط کرده است.