خلاصه ماشینی:
او هیچگاه مخالف موضوع و محتوایی که لاجرم از پس فرم فهمیده میشود، نبوده، بلکه فقط بهتر از هرکسی این خطر را احساس کرده است که در نقاشی، رنگها دیرتر از هرموضوع و محتوایی به خدمت ایدئولوژیهای حاکم درمیآیند (یکقرن پیش از او بودلر نیز در کار دلاکروا فقط رنگها را دیده بود.
او را نسبت به نبوغ خود حسود میدید (اگر غیبت نباشد باید بگویم شاگرد کمالالملک، آقای حیدریان، که استاد نویسنده بود، دربارة کمالالملک هم یکبار چنین مطلبی گفت که "فقط خدا میداند من از دست او چه کشیدم!
این وسواس او به نقاشی تالار آینه به منتهادرجه میرسد (پنجسال وقت او را گرفت) که هزارانهزارآینه اشکال مختلف دورونزدیک را با رنگها و اشکال مختلف نشان میدهند (خانم دکتردفتری به نویسنده گفت کمالالملک برای این کار از عکس استفاده کرده است).
یکسال پیش از این، وزارت علوم او را به یکقطعه نشان و بیستتومان مواجب مفتخر کرد؛ و این همان سالی است که ناصرالدینشاه از مدرسة دارالفنون دیدن میکند و یکی از سیاهقلمهای محمد کاشی (کمالالملک آینده) را میبیند، میپسندد و او را به دربار فرامیخواند.
اما دیگر به ما نمیگفت برای اینکه نقاشی کنیم، اگر بخواهی رنگوروغن کار کنی یا با مداد طراحی کنی، اول باید ببینی این دست چندتا استخوان دارد.