نقدی بر مبادی علوم جدید معرفی و نقد

"(22)بی‌گمان بررسی آراء علمای روان‌شناس و فیلسوفان غربی دربارهء نفس و سیر تحول آن آراء موضوع این مقاله نیست بلکه،غرض نشان دادن‌ نحوهء تلقی عمومی آن علما دربارهء شناخت روان و نفس انسان است که در طی همه قرون 16 تا 18 به‌ هیچ روی از نگرش ویژهء غیر دینی(به معنی خاص‌ کلمه)دور نبود. (23) باید به این نکته توجه داشت که در قرن 18، پایه‌های تفکر و فرهنگ مدرن مغرب زمین استحکام‌ یافت چه،«آزادی و اصالت عقل»به عنوان دو امر (به تصویر صفحه مراجعه شود)در پی رویگردانی‌ اندیشمندان غربی از غایت شناسی قرون وسطی که‌ در واقع چیزی جز اعتزال از معاد اندیشی دینی نبود اصل‌ «ترقی»که بر مفروضات تجربی‌ از هستی بنا می‌شد وارد عرصهء جامعه شناسی گردید. عقیدهء(اصالت طبیعت)آراء اسپنسر را در علوم‌ روان شناسی و جامعه شناسی متأثر ساخت و در طبقه‌بندی خود از علوم برای روان‌شناسی مقام‌ مستقلی قائل شد و این علم را در کنار زیست شناسی قرار داد. تا پیش از این نظریه،اعتقاد دینی و اخلاق متکی بر آن مبین‌ نوع رابطه انسان با هستی،دیگر مردمان،حکومت‌ و بالاخره طبیعت بود و همه مناسبات اجتماعی نیز متناسب با این رابطه بیان می‌شد و در هیأت قانون در میان جامعه رواج‌ می‌یافت و آنچه حدود اختیار و نحوهء حضور مردم‌ در عرصهء تاریخ و حیات واقعی را معلوم می‌ساخت‌ نیز همان احکام مذهبی و قوانین برخاسته از میان‌ منابع مذهبی(در اروپا کلیسا و کتاب مقدس)بود."