چکیده:
تصرف مصر در سال 1798 م/ 1177 هـ به دست نیروهای فرانسوی و تهدید شدن متصرفات بریتانیا در شرق، به ویژه هندوستان، از سوی فرانسویان، باعث آغاز دوره ای از رقابت بین این دو قدرت اروپایی در شمال آفریقا، اقیانوس هند، خلیج فارس و از جمله، در عمان شد. عمان به دلیل موقعیت جغرافیایی خود در اقیانوس هند و دهانه خلیج فارس، از سویی با شرق آفریقا و جزیره موریس (ایل دوفرانس)، پایگاه فرانسویان در اقیانوس هند، ارتباط داشت و از سوی دیگر، روابط تجاری با غرب هندوستان و مناطق تحت کنترل داشت . همین موقعیت استراتژیک باعث شد تا حکومت انگلیسی هند از یک سو و حاکم فرانسوی جزیره ایل دوفرانس از سوی دیگر، تلاش کنند تا با بهره وری از شرایط منطقه و ایجاد و گسترش روابط با سلاطین عمان، از نفوذ رقیب در منطقه جلوگیری کنند. از سال 1810 م/ 1189 هـ به بعد، با افول تهدیدات فرانسه و تصرف مستعمرات این کشور در اقیانوس هند و شرق آفریقا، عمان از دایره رقابت های فرانسه و بریتانیا خارج شد. در این نوشتار، چگونگی شکل گیری، توسعه و سرانجام این رقابت در منطقه، که انعکاس بخشی از رویارویی های بریتانیا و فرانسه در اروپا بود، مورد بررسی قرار گرفته است.
The occupation of Egypt in 1763 AD by the military force of France and the menace of occupying the possessions of Britain in the East، especially from French، started a period of rivalry between these two European forces in the north of Africa، Indian Ocean، Persian Gulf and specifically Oman. Because of its geographical condition in Indian ocean and the entrance of Persian Gulf، Oman was ، from one side، in contact with the eastern part of Africa and Mauritius island (the military base of French in Indian ocean) and، from the other side، in commercial relation with the western part of India and the areas which were occupied by Britain. Such strategic situation helped the English government of India and the French ruler of Mauritius Island to try to prevent the penetration of their rival in their territory، taking advantage of the geographical condition of the area and developing their relations with the kings of Oman. From 1775 AD on، after a decline in the threats from France and the occupation of the colonies of that country in Indian Ocean and the east of Africa، Oman got out of the scope of rivalries between France and Britain. In this article، the state of formation، development، and destiny of the rivalry، which was the reflection of parts of confrontations Britain and France had in Europe، is investigated.
خلاصه ماشینی:
ش) تصرف مصر در سال 1798 م/ 1177 هـ به دست نیروهای فرانسوی و تهدید شدن متصرفات بریتانیا در شرق، به ویژه هندوستان، از سوی فرانسویان، باعث آغاز دوره ای از رقابت بین این دو قدرت اروپایی در شمال آفریقا، اقیانوس هند، خلیج فارس و از جمله، در عمان شد.
ش و از زمانی که فرانسویان موفق شدند جزیرة موریس (Mauritius) را که در کنترل هلندیها بود، کاملا به تصرف خود درآورند، این جزیره که فرانسویان نام آن را به ایلدوفرانس (Ile de France) تغییر دادند و نیز جزیرة بوربن (Bourbon) در مجاورت ایل دو فرانس، به مهمترین پایگاههای فرانسه در شرق و در اقیانوس هند تبدیل شدند (Les Cure,1864: 31).
با برآمدن ناپلئون و تلاش برای بسط مستعمرات، مرحلهای جدید از رقابت با بریتانیا آغاز شد و این در حالی بود که فرانسه پایگاه مهم ایلدوفرانس را در شرق آفریقا در اختیار داشت.
اهمیت سیاسی و تجاری عمان برای فرانسه و بریتانیا از اواخر قرن هجدهم، مسقط به یک مرکز مهم تجاری تبدیل شده بود که محمولههای تجاری از سورات، بهانگر، بمبئی، مالابار، سواحل مکران، سند و پنجاب تا شرق آفریقا به این بندر منتقل و از آنجا به دیگر نقاط حمل میشد.
علاوه بر این، دکان در نامههایی به کاوینیاک توصیة اکید کرد که اطلاعات خود را دربارة روابط تجاری بین مسقط و دیگر کشورها، چه در خلیجفارس و چه با دیگر کشورهای اروپایی جمعآوری و برای حکومت فرانسه ارسال کند (Prentout, 1901: 333).