چکیده:
امروزه با توسعه روزافزون شهرهای کوچک و بزرگ و فاقد فضاهای شهری مطلوب، سازگارسازی محلات مسکونی و فضاهای عمومی آنها با نیاز های ساکنان در کانون توجه کارشناسان قرار گرفته است. فضاهای باز (عمومی) محله ای، دربرآورده ساختن نیازهای اجتماعی و فردی کودکان و نوجوانان محله، نقش منحصر به فردی دارند. این فضاها بخش عمده ای از زمان و محیط زندگی روزمره ساکنان از جمله کودکان و نوجوانان را به خود اختصاص می دهند و از دیدگاه مهندسی عوامل انسانی، ارتقای کیفیت این فضاها می تواند در سلامت و رشد قوای جسمی، تقویت تعاملات اجتماعی و همبستگی گروهی، و حتی آموزش و رشد خلاقیت کودکان و نوجوانان موثر باشد. در این نوشتار، نقش فضاهای باز در رشد فیزیکی وخلاقیت کودکان و نوجوانان تبیین شده و بخشی از قابلیت فضاهای عمومی و بوستان های محلی معرفی شده است. در این راستا با استفاده از روش تحقیقی تحلیل محتوا، برخی از مطالعات سلامت، رشد و خلاقیت کودکان و نیز طراحی محیط های ویژه کودکان بررسی شده است. در پایان با تأکید بر نگرش انسان سنجی و مهندسی عوامل انسانی در طراحی متناسب با رشد و خلاقیت کودکان، معیارهای 1) دسترسی، 2) مقیاس، 3) جذابیت، 4) شایستگی و پاسخگویی، 5) آسایش و ایمنی و 6) مشارکت پذیری ارائه شده است. از بین معیار های پیش گفته، مشارکت کودکان در فرایند طراحی فضاهای همسایگی، بوستان های کودک و فضاهای بازی به عنوان یکی از راهکارهای فعال و پویای طراحی پیشنهاد شده و استنتاج می شود که مشارکت مستقیم کودکان در خلق فضای آنان، علاوه بر ایجاد تمایل بیشتر به حضور و تعامل در محیط، امکان رشد جسمی، ذهنی، اجتماعی، استعدادها و خلاقیت های محیطی آنان را نیز فراهم می سازد.
خلاصه ماشینی:
"تجارب محلات مسکونی ساخته شده در بسیاری کشورها نشان داده است که طراحی کالبد و شکل محیط محله، بدون توجه به عملکردها و خدمات محلی، افراد ساکن و نحوه تعاملات اجتماعی در فضاهای عمومی و از همه مهم تر نیازهای گروه های مختلف ساکنین در آنها، لزوما فضای مطلوبی ایجاد نمی کند.
مشخصات طراحی کالبدی قابلیت، مهارت و خلاقیت محیطی کودکان الگوی فضای باز در محلات مسکونی استفاده از سطوح صاف و تخت (مسطح) دوچرخه سواری، دویدن، اسکیت، بازی های محلی، ورزش های جمعی مسیر ویژه دوچرخه و اسکیت، زمین ورزش، بوستان محله استفاده از سطوح شیبدار صاف سرسره بازی، غلط خوردن، جست وخیز بوستان کودک بلندا (سطوح مرتفع) بالارفتن از بلندی، نگاه کردن به اطراف (تماشا) مناظر و چشم انداز های طبیعی سرپناه (تعریف قلمرو) پنهان و پیدا شدن، آرامش و اسکان، دیدن و دیده شدن، آلاچیق، ورودی نواحی مسکونی، فضای همسایگی سطوح و عناصر محصور بین جداره های بلند تصمیم، انتخاب و مشارکت جمعی فضای باز مدرسه و مسجد محله مواد شکل پذیر مثل شن، گل، خاک، برف شکل دهی به مواد و مصالح ساخت آدم برفی فضای بازی کاربری های مختلط محله ای جستجو، کشف، هیجان مرکز اجتماعی - کالبدی محله آب شناکردن، ماهیگیری، بازی با آب، نگاه کردن به نقش آب و انعکاس بوستان محله، محلات حاشیه رودخانه، لبه های محله بحث و استنتاج امروزه آگاهی جامع تری از نیازهای شناختی، الگوهای رفتاری و فرایند های رشد جسمی و روانی کودکان حاصل شده و نظریه های آموزش و یادگیری محیط - محور را به به سمت پرورش خلاقیت در دوره های کودکی و نوجوانی سوق داده است."