چکیده:
ظروفی را که جانورسان بوده و دارای روزنه ورود و خروج مایع باشند تحت عنوان ریتون طبقه بندی میکنند. ریتونها ظروف آشامیدنی هستند که در هنر ایران بسیار به چشم میخورند. موجودات مورد استفاده در ساخت این ریتونها شامل انواع حیوانات واقعی و تخیلی میشود. در دوره اشکانی با توجه به گستردگی قلمرو اشکانیان میتوان شیوهها و سبکهای متفاوتی را در ساخت این ریتونها تاثیرگذار دانست. تنوع سبکی موجود در شکل و تزیینات ریتونهای اشکانی به خوبی تنوع شیوههای هنری در قلمرو اشکانیان را به نمایش میگذارد. با دقت در جلوههای هنری ساخت ریتونها و تحلیل شکل، ساختار و تزیینات به خوبی میتوان ردپای هنری اقوام مختلف از جمله ساکنان آسیای مرکزی، هنرمندان ایرانی و هلنی را در این اشیا تشخیص داد. مهمترین شیوههای قابل شناسایی، دو سبک هلنی و ایرانی است. بازنمود فرهنگ هلنی از طریق نمایش خدایان المپی و اساطیر مرتبط با آنها، نیمتنه های برهنه زنان و نیز چهره های خدایان تجلی یافته است. تاثیر هنر ایرانی به استفاده از نیمتنه جانوران تخیلی، حیوانات اهلی و نیز جنگ میان حیوانات مربوط میشود. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل ریتونهای اشکانی پرداخته و تلاش دارد با توجه به این تنوع هنری و سبکی طبقهبندی منطقی را برای ریتونهای اشکانی پیشنهاد کند.
خلاصه ماشینی:
تأثیر دو فرهنگ هنری هلنی و ایرانی در شکل و تزیینات ریتونهای اشکانی* ابوالقاسم دادور * بیتا مصباح *** چکیده ظروفی را که جانورسان بوده و دارای روزنه ورود و خروج مایع باشند تحت عنوان ریتون طبقهبندی میکنند.
پژوهش حاضر تلاش دارد تا ضمن مطالعه ریتونهای اشکانی تولید شده در نسا و ایران، تأثیر دو سبک ایرانی و هلنی بر شکل و ساختار ریتونها را شناسایی کند.
اگر اختلاط فرهنگی را بپذیریم آیا میتوان این اختلاط فرهنگی را به اندازهای دانست که آمیختگی دینی و اعتقادی نیز صورت گرفته باشد و شرقیان برای تجسم خدایان و شخصیتهای اسطورهای خود از صور زیباییشناسی هلنی استفاده کرده باشند؟ "بسیاری از مطالب مربوط به دین ایرانی در زمان پارتیان برای ما مجهول است" [گیرشمن، 1387 : 318].
اگرچه نمونههای این ظروف را میتوان در سراسر دنیا مشاهده کرد اما استفاده از ریتونها و یا در حقیقت ظروف آشامیدنی جانورسان در شرق بسیار متداول بوده است.
این تزیینات را میتوان به چهار گروه عمده تقسیم کرد : الف-خدایان یونانی گروه دوازدهگانه خدایان المپی را بایستی مهمترین تزیین به کار رفته بر روی ریتونهای اشکانی نسا دانست.
در ریتونهای اشکانی نسا چند گروه مختلف پیکره را میتوان در ریتونها مشاهده کرد : الف- شیردالهای اشکانی با دو شاخ ب- فیل بالدار ج- انسان –اسب یا سنتورهای مونث و مذکر د- یک الهه الف-شیردالها : این گروه از پیکرهها را بایستی جزو زیباترین و بینظیرترین پیکرههای انتهایی به کار رفته در ریتونها محسوب کرد.