چکیده:
ابنیه خصوصی یکی از اقسام بناها را در تمامی دورههای تاریخی ایران از جمله عصر پهلوی دوم تشکیل میدهد که در جایگاه خویش حائز اهمیت است. معماری بخش خصوصی در این دوره که قسمی از آثار و معماری خصوصی امروز را نیز شامل میشود تحت تاثیر عوامل متعددی شکل گرفته است که یکی از آنها، معماری ساختمانهای دولتی و عمومی (به همراه عوامل دیگر) است. گرچه الگوبرداری از ابنیه دولتی و عمومی، پیشرفتها و امکانات تازهای در معماری و در مواردی همخوانی با اقلیم را در پی داشته لکن از آنجا که موجب رواج معماری غیرخودی و دارای هماهنگی اندک با اقلیم شده و تا به امروز نیز ادامه یافته است، ریشهیابی این تاثیرپذیری اهمیت پیدا میکند. لذا هدف این تحقیق، دستیابی به علل و میزان نقش علل درتاثیر معماری برخی از ابنیه دولتی و عمومی بر معماری بعضی از بناهای خصوصی و شناخت و بررسی آنهاست. بررسیهای انجام شده و نتایج بدست آمده نشانگر آن است که چهار عامل اصلی شامل خصوصیات بناهای دولتی و عمومی، ویژگیها و شرایط بخش خصوصی، عوامل واسطهای، و عوامل جانبی و زمینهای در حد تقریبا متوسط سبب تاثیرشدهاند. عامل جانبی بیشترین دخالت و عامل بخش خصوصی کمترین نقش را داشته است. یعنی اثرگذاری به ویژه به سبب فراهم آمدن امکانات و شرایط مانند «عوامل سوقدهنده جامعه به سمت فرهنگ جدید و ...»، «اشاعه دیدگاههای فرهنگی نو و ...» و «منابع تامینکننده درآمد کشور و تعیینکننده میزان آن و ...» بوده است. همچنین بررسی شاخصها نشان میدهد برخی از آنها با بیشترین نقش در عامل مربوط به خویش عبارت است از : تازگی بنا، خواست قشر مرفه برای الگوبرداری، بعضی از بناهای خصوصی اثر پذیرفته ...، ترویج دیدگاههای فرهنگی جدید...، تبلیغ زیاد مصالح و ...، داشتن تحصیلات عالیه و ... . عوامل تاثیرگذار دیگر در عصر پهلوی دوم بر معماری اماکن خصوصی متاثر از بناهای دولتی و عمومی عبارت است از : وابستگی تام سازمان اقتصادی و سیاسی کشور، گرایش افراطی به غرب، اشاعه دیدگاههای فرهنگی جدید، تمرکز فعالیتها در شهرهای بزرگ به ویژه تهران و مهاجرت به این شهرها، ابنیه خصوصی، افراد غیرمتخصص، و پژوهشها در حیطه معماری.
خلاصه ماشینی:
معماری بخش خصوصی در این دوره که قسمی از آثار و معماری خصوصی امروز را نیز شامل میشود تحت تأثیر عوامل متعددی شکل گرفته است که یکی از آنها، معماری ساختمانهای دولتی و عمومی (به همراه عوامل دیگر) است.
همچنین بررسی شاخصها نشان میدهد برخی از شاخصهایی که بیشترین نقش را در عامل مربوط به خویش داشتهاند عبارتند از : تازگی بنا، خواست قشر مرفه برای الگوبرداری، بعضی از بناهای خصوصی اثر پذیرفته، ترویج دیدگاههای فرهنگی جدید، تبلیغ زیاد مصالح و ...
عوامل دیگری که در عصر پهلوی دوم بر معماری اماکن خصوصی متأثر از بناهای دولتی و عمومی اثر گذاشتهاند عبارتند از : وابستگی تام سازمان اقتصادی و سیاسی کشور، گرایش افراطی به غرب، اشاعه دیدگاههای فرهنگی جدید، تمرکز فعالیتها در شهرهای بزرگ به ویژه تهران و مهاجرت به این شهرها، ابنیه خصوصی، افراد غیرمتخصص، و پژوهشها در حیطه معماری.
در برخی از منابع در خصوص علل تأثیر ابنیه دولتی و عمومی بر مستحدثات مردمی اشاراتی به چشم میخورد اما قلّت این اشارات، و اهمیت بناهای خصوصی و موضوع تأثیر به عنوان یکی از عوامل شکلدهنده این ساختمانها که بسیاری از آنها بر جای مانده و بخشی از بناهای امروز شهرها را تشکیل، مؤثر بودن در شناخت بخشی از معماری خصوصی بعد از این دوره به سبب تداوم معماری بناهای متأثر از ابنیه دولتی در این دوره، شناخت بیشتر معماری خصوصی این عصر، و تصمیمگیری، برنامهریزی و اتخاذ تدابیر معمارانه برای اصلاح تدریجی روند معماری آنها، ریشهیابی تأثیر، شناسایی و بررسی علل و میزان تأثیر آنها را در این دوره پیش میآورد که در این مقاله بدان پرداخته میشود.