چکیده:
از آنجایی که فضاهای شهری کانون تمرکز ساکنان زمین اند، آنها را می توان مناسب ترین عرصه تظاهر و تجلی فرهنگ بشری، ارتباطات اجتماعی و تاریخ ملت ها به شمار آورد. همچنان که ساختار فرهنگی و اجتماعی یک ملت می تواند بر تظاهرات کالبدی شهرها اثر گذار باشد، ویژگی های کالبدی و فضایی شهرها هم می توانند در پویایی، استمرار و یا تغییر روابط اجتماعی و فرهنگ ملت ها موثر واقع شوند. «آگورا» به مثابه یکی از فضاهای شهری آتن در دوره کلاسیک، سهم شایان توجهی در برقراری روابط اجتماعی ـ فرهنگی شهروندان و تامین مردم سالاری داشته است. پاسخ به این پرسش که فضای مذکور تا چه حد در تامین عملکردهای فوق ایفای نقش می کرده، نیازمند مطالعه موقعیت آن در میان سایر عناصر شهری، نقش و میزان تعمد دولت مردان در شکل گیری ارتباطات موثر شهری، و بالاخره میزان آشنایی شهروندان به کارکردهای فضاهای شهر مذکور است. نوشته حاضر که با هدف نشان دادن تاثیر آگورا در تامین مردم سالاری و تنظیم رفتارهای اجتماعی ساکنان شهر آتن دوره کلاسیک تدوین شده است، به تحلیل عملکرد این فضا و بناهای اطراف آن در برهم کنش های اجتماعی ـ فرهنگی آتن می پردازد. به عبارت دیگر، در نوشته حاضر سعی شده تا با روش هرمنوتیک، از دل آثار معماری، عملکرد و ارتباطات فضایی شکل گرفته در آتن دوره کلاسیک بازسازی شود. تحقیق حاضر، ضمن بازسازی روابط اجتماعی ـ فرهنگی شهروندان آتنی در آگورا، روشن ساخته است که این فضا فراهم کننده زمینه های «مردم سالاری» در آتن کلاسیک، و بناهای اطراف آن نیز تامین کننده «منافع عامه» بوده و احداث این مجموعه اقدامی در نیل به «آرمان شهر موعود» به حساب می آمده است. به عبارت دیگر، درخشش تفکر آتنی ها در عهد کلاسیک در زمینه های فلسفه و علم، هنر، فنون و تجارت، تعلیم و تربیت، حکومت، آزادی های مدنی و ارتباطات اجتماعی به نحوی ملموس در آگورا متجلی شده است.
خلاصه ماشینی:
تحقیق حاضر، ضمن بازسازی روابط اجتماعی ـ فرهنگی شهروندان آتنی در آگورا، روشن ساخته است که این فضا فراهمکننده زمینههای "مردمسالاری" در آتن کلاسیک، و بناهای اطراف آن نیز تأمینکننده "منافع عامه" بوده و احداث این مجموعه اقدامی در نیل به "آرمان شهر موعود" به حساب میآمده است.
به عبارت دیگر، گسترش این نوع تعاملات در آتن، نه تنها با شهر همزمان خود قابل مقایسه نبوده، بلکه به واسطه شکلگیری و گسترش انواع ارتباطات اجتماعی ـ فرهنگی در این شهر، به عنوان یکی از درخشانترین مراکز تاریخ شهرسازی جهان شناخته شده است.
به راستی، چه عواملی در شکلگیری و گسترش این حجم از ارتباطات در این برهه زمانی در آتن مؤثر بوده است ؟ پویایی جامعه آتن و پیدایش روح تعقل در آن، چه تأثیری بر ارتباطات اجتماعی ـ فرهنگی شکل گرفته در فضای شهری آتن داشته است؟ آگورا به مثابه مهمترین فضای شهری آتن، چه جایگاهی در تعاملات اجتماعی ـ فرهنگی شهروندان و مردمسالاری1 وقت داشته است ؟ و بالاخره ساختار فیزیکی و تقسیمات عملکردی شکلگرفته در آگورا، تا چه حد گشاینده و یا محدودکننده فرصتها برای ارتباط بوده است ؟ هدف و روش تحقیق در نوشتار حاضر تلاش شده تا حتیالمقدور فضاهای شهر مورد مطالعه بازیابی و با اتکاء بر آن به پرسشهای فوق پاسخ گفته شود.
در نوشته حاضر، ضمن تشریح نظریه «راجر ترانسیک» در رابطه با فضاهای شهری، به نقش بسترهای تاریخی و جغرافیایی یونان بر نحوۀ این تعاملات اشاره میشود و در نهایت با معیار قرار دادن چارچوب نظری «راجر ترانسیک»، به تشریح و بازسازی تعاملات اجتماعی ـ فرهنگی در آگورا به مثابه مهمترین فضای شهری آتن در دوره کلاسیک پرداخته شده است.