ادب فارسی و معارف اسلامی: در نمودن راه خدا و تقسیم آن به راه ظاهر و راه باطن مقاله

"و بعثتانبیا برای ارشاد راه ظاهر و استدلال نیست،بهاین معنی که یافتن این راه موقوف به نمودنپیغمبر باشد،که اگر چنین بودی دور لازمآمدی؛چه تصدیق پیغمبر به اینکه فرستادۀخداست موقوف به شناختن خدا باشد،بلکهکار پیغمبران در هدایت این راه از بابت بیدارکردن خفتگان است. و اگر بعداز بیدار شدن از خواب غفلت خدا را نشناسندبه سبب آن باشد که عقل را به کار نبرده باشند،مثل کسی که از خواب بیدار شود و چشم بازنکند تا اشیا را ببیند. مثلا از مشاهدۀ اثر اثبات کند که وی رامؤثری باشد و در آن مؤثر چون آثار معلولیتبیند گوید که او را نیز مؤثری دیگر بود،و علی هذا القیاس،تا منتهی شود به اثبات مؤثری کهدر او هیچ آثار معلولیت نبود. مثلاچون سالک به دلیل دانسته باشد که علت وخالق اشیا باید که در او هیچگونه نقص وحاجت و بالجمله آثار معلولیت نباشد،پس هرچه در او اثر نقص و حاجت بیند نفی او کند،تابه کاملی رسد که هیچ نقص در او نبود."