چکیده:
وبا در طول تاریخ 7 بار در جهان همهگیری جهانگستر داشته است. تا قبل از قرن 19 محدود به شبه قاره هند بود و در سال 1817 تجارت خارجی عامل انتشار این بیماری به سرزمینهای دیگر شد و تلفات عظیمی به بار آورد. در قرن 19 چندین بار در اروپا همهگیر شد و عنوان مخوفترین بیماری قرن را به خود اختصاص داد. همین ویژگی باعث نخستین تلاشها جهت انجام قراردادهای بهداشتی بینالمللی شد. وبا نخستین بار در سال 1821 وارد ایران شد اما دامنه و ابعاد وبای 1904 و نتایج زیانبار آن از قبیل نقصان در تجارت، فقدان نیروی انسانی ناشی از تلفات، افزایش قیمت غلات، کاهش امنیت عمومی، دزدی در قیاس با همهگیریهای دیگر، بسیار گسترده بود. اما عامل مهمی که مانع همکاری مردم و مقامات دولتی با نیروهای خارجی برای مقابله با بیماری میشد، سوءظن نسبت به اقدامات نیروهای خارجی و تحریک احساسات مذهبی مردم توسط رهبران مذهبی از جمله آقا حسن ممقانی بود. این مقاله توسط آر. ام. بورل انگلیسی با تکیه بر اسناد و منابع دست اول عصر قاجار به تبیین همهگیری 1904 پرداخته است. در این مقاله تلاش بر آن بوده تا عوامل موثر بر گسترش وبا در ایران از جمله آب آشامیدنی آلوده، نحوه دفن مبتلایان و عدم امکانات پزشکی برای مقابله با شیوع آن مورد بررسی قرار گیرد.
‘Cholera’ has been widespread in the world for seven times throughout the history. Before the 19th
century it was restricted to India’s subcontinent and since 1817 it has become worldwide due to
foreign trades which caused huge casualties. During the 19th century it has been widespread
severally in Europe and was titled ‘the most notorious disease of the century. In so doing, the first
attempts were made for international sanitary contractions. In 1821 for the first time ‘cholera’ was
seen in Iran, however, the devastating consequences of it such as the trade deficit, lack of human
resources due to the casualties, rising grain prices, fall of public security, robberywere allmuchmore
extensive in the year 1904 than the other times. The main reason why the local people and the
government resisted contributing the foreign forces in the campaignwith this disease refers back to
the distrust in actions taken by the foreigners as well as the religious sentiments of the people
triggered by religious leaders like ‘Agha HasanMamaghani’. This article centers on the contributions
of English R. M. Burrell who deals with the cholera in 1904 based on the first-hand sources of the
Qajar period and its consequences such as contaminated drinking water, the burial process of the
stricken, and thelack ofmedical equipment werestudied.
خلاصه ماشینی:
"در نبود هرگونه سیستم مؤثر از سوی ایران، مقامات انگلیس در ساحل خلیج فارس هرگونه اقدامات ضروری را اجرا میکردند؛ ضمن اینکه دولت روسیه از نیروهای خود استفاده کرده بود تا هر زمان که بیماری به شمال شرق ایران رسید، یک کمربند بهداشتی ایمنی در منطقه تشکیل دهد.
> اما هنگامیکه گروهی از زائران ایرانی در مرز متوقف شدند، حدود 681: 60 FO، ازهاردینج به لانس داون، شماره 17، نامه ی محرمانه 27 ژانویه ی 1904، به نظر می رسد که پس از شکست تلاشهای روسیه جهت کنترل مؤثر قرنطینه ی جدید، این وظیفه به بلژیکیها واگذار شده بود.
هنگامی که وبا در تهران شیوع یافت، نخستین موارد این بیماری در اواخر ماه مه روی داد و نرخ مرگ و میر روزانه تا اواخر ژوئن متجاوز از 200 نفر بود.
> با این حال این مناطق جزء آخرین مناطقی بودند که میتوان منشأ ورود وبا به آنها را کرمانشاه دانست، زیرا سایر قسمتهای جنوب ایران قبلا از طریق سواحل خلیج فارس به این بیماری مبتلا شده بود.
به علاوه مأمور انگلیس توصیه کرده بود که هرگونه شست و شوی لباس در رودخانههای سمت جنوب و غرب شیراز ممنوع شود، زیرا بخش عمدهی این آبها به سوی شهر جاری میشود و در آنجا جهت نوشیدن مورد استفاده قرار میگیرد؛ اما این پیشنهاد چندان عملی نبود.
در گزارشهای طولانی که به هنگام فروکش کردن این بیماری نوشته شد، وزیر مختار انگلیس در تهران اظهار داشت که شیوع وبا تنها دلیلی است که باعث شده نارضایتی گستردهی موجود در بهار و تابستان 1904 در ایران فرصت ظهور و خودنمایی نیابد."