چکیده:
محمد بنعبدالوهاب با کمک محمد بنسعود جنبش وهابیت را در منطقه نجد عربستان بنا نهاد. او با تکفیر مسلمین راه را برای قتل و غارتها و جنگهای ابنسعود علیه مسلمانان نجد باز کرد. موافقان محمد بنعبدالوهاب به پیروی از او و برای توجیه اقدامات جنگجویانهاش، قائل به مشرک و جاهل بودن مرم نجد در دوران او میباشند. در مقابل، مخالفان ابنعبدالوهاب این فکر را زیربنای مشروعیت بخشیدن به قتل و غارتهای وهابیون میدانند و با شواهدی که ذکر میکنند، فهمیده میشود که حکم به کفر و جهل مردم نجد وسیلهای برای دستیابی به قدرت سیاسی و اجتماعی و دستاویزی برای انتقام از مردمی بود که زیر بار سخنان او نرفتند.در این مقاله به بررسی وضع علمی دوران محمد بنعبدالوهاب از منظر موافقان و مخالفانش میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
"این در حالی است که مسلمانان به سبب اینکه برای صاحبان قبور احترام قائلاند، به زیارت آنها میروند و نه بر قبور سجده میکنند و نه آنها را میپرستند و این عمل را هرگز نمیتوان با عمل مشرکان قریش مقایسه کرد؛ همچنانکه احمد زینی دحلان در جواب به اتهام مشرک و کافر بودن مردم نجد چنین بیان میدارد: از استدلال باطل محمد بنعبدالوهاب (که کفار و مشرکین قریش را با مردم نجد قیاس کرده) برخی چنین نوشتهاند: همانا انسانهای مؤمن، انبیا و اولیا را اله و شریک خدا نمیدانند، بلکه آنها معتقدند اینها بندگان خدا و مخلوق اویند و اینها را شایسته عبادت نمیدانند و اما مشرکان (قریش) معتقد بودند که بتها استحقاق الوهیت را دارند و بتها را تعظیم ربوبیت میکردند...
چند سؤال با وجود اقرار برخی از تاریخنویسان از جمله آلوسی به دیانت مردم نجد و مسلمان بودن آنها از صدر اسلام 1 و با وجود عالم بودن خاندان ابنعبدالوهاب، به نحوی که جدش رئیس علما بود و پدر 2 و برادرش 3 قاضی بودند، آن هم در روزگاری که قضاوت جایگاه کبار العلماء 4 و پدرش بزرگترین استادش بود و اینکه در سرزمین نجد علمای بسیاری بودند که به قول آلوسی قابل احصا نیست 5 و بیشتر بهره علمی محمد بنعبدالوهاب هم در منطقه نجد بوده، با این همه، چگونه میتوان گفت مردم این منطقه دچار شرک و کفر گردیدهاند و روزگار مردم منطقه محمد پر از گمراهی و جهل بوده؟ آیا این علما عالم و عامل نبودهاند؟ آیا خود این علما نیز به کفر و شرک گرویده بودند؟ پس چگونه بیشتر رشد علمی محمد در این منطقه بوده؟ دیدگاه مخالفان محمد ابنعبدالوهاب کسانی که افکار وهابیت را قبول ندارند، هرگز جهل مردم منطقه نجد را نمیپذیرند و این دیدگاه را بهتانی بزرگ میشمارند."