چکیده:
صفات و اسماء الهی بخش مهمی از مسائل خداشناسی را تشکیل می دهد. صدرالمتالهین نیز براساس مبانی هستی شناختی ومعرفت شناختی خویش در حکمت متعالیه به این مباحث اهمیت می دهد.او در آثار خویش برای اسم قیوم جایگاه ویژه ای در نظر گرفته و ضمن بحث از معنا و نوع این اسم، به نحوه ارتباط آن با ذات خداوند و دیگر اسم های الهی پرداخته است. قیومیت به عنوان مبدا صفات اضافی معرفی می شود و به همراه حیات ، تفصیل اسم اعظم الهی است. ملاصدرا با غور در این اسم الهی بر اساس اصول حکمت خویش به اخذ نتایج بزرگی از آن نائل می گردد. تبیین نسبت موجودات با خدا در پرتو اضافه قیومیه، معیت قیومیه حق با اشیاء، احاطه قیومیه خداوند بر همه موجودات، توحید افعالی، تدبیر قیومی و بسیاری از معارف ربوبی از نتایج صفت قیومیت است که ملاصدرا در تنظیم اجزاء نظام حکمت ویژه خویش از آن ها بهره ها می برد.
Divine Names and His Attributes are an important part of theology. Mulla Sadra also emphasize on these discussions based on his ontological and epistemological foundations in transcendent philosophy. He has considered a special place for the name Sovereignty in his works. Discussing the meaning of this Name and its form، he has dealt with its relation to essence of God and other Divine Names. Sovereignty is introduced as the origin of the relative attributes and with life is the detail of the Greatest Name of God. Contemplating on this name based on his transcendent foundation، Mulla Sadra achieves great results. Explaining the relation of the existents to God in the light of Sovereignty، eternal co-existence of the Truth with things، sovereign encompass over all things، unity of divine acts، divine designing، and many divine teachings are the results of sovereign attribute that Mulla Sadra has used them in adjusting the components of the system of his especial philosophy.
خلاصه ماشینی:
"او در شرح اصول کافی ضمن بیان همین تعریف به حضور معنای دوام در لفظ قیوم اشاره کرده و آن را از تقدم و قبلیت خدا نسبت به اشیا نتیجه میگیرد (همو، شرح اصول کافی، 1366: 1/178) و در تفسیر خود بر قرآن نیز همین نکته را مورد تأکید قرار میدهد: ولهذا یوصف البارئ بأنه قائم وقیوم، لأنه یجب دوام وجوده للأشیاء وإدامته للأرزاق (همو، تفسیر القرآن الکریم، 1366: 1/271).
جایگاه قیوم در میان صفات خداوند صدرالمتألهین در برخی آثار خویش چنین میگوید که از معنای قیومیت، اثبات همة صفات کمالیه و سلب تمام نقایص امکانی نتیجه میشود؛ زیرا در این تعبیر به قوام ذاتی و موجودیت ازلی خداوند توجه شده است.
ملاصدرا میگوید: برخی این دیدگاه را نپذیرفتهاند؛ زیرا اگر «حی» به معنای «دراک فعال» باشد، معنای عظمت در آن نیست و قیوم نیز به معنای قائم به ذات و مقوم غیر است و اولی به معنای استغنا و صفتی سلبی است و دومی نیز از صفات اضافی به شمار میآید، بنابراین ویژگی خاصی برای اسم اعظم بودن ندارد (همان: 4/37ـ 38).
1 او در جایی دیگر از همین اثر، وجود واجب را عین مبدئیت و صانعیت عالم دانسته و آن را با قیومیت او نسبت به اشیا یکی میداند و در ادامه، اضافة قیومیه را چنین تعریف میکند: والقیومیی ضرب من الإضافی إلی غیرها نفس وجودها فلا وجود لشیء من الموجودات إلا بالإضافی (همو، بیتا: 40).
تأکید بر قیومیت خداوند و توجه به نتایج درخشان آن در حکمت متعالیه موجب گردیده تا دیدگاه این مکتب دربارة مسائل اساسی مربوط به ذات، صفات و افعال الهی نسبت به مکاتب دیگر پیوند بیشتری با متون دینی داشته باشد و راه را برای فهم عمیقتر آموزههای وحیانی هموارتر سازد."