چکیده:
شهر تبریز بهعنوان مهمترین شهر شمال غرب کشور همواره در تحولات سیاسی و اجتماعی ایران پس از اسلام نقش مهمی ایفا کرده است. در دوره قاجار نیز این شهر که ولیعهدنشین حکومت بود، مبدا و مرکز تحولات مهمی از جمله انقلاب مشروطه و دروازه مدرنیته کردن ایران بوده است.
این شهر همچنین بهلحاظ موقعیت جغرافیایی خاص و همجواری با کشورهای روسیه و امپراطوری بزرگ عثمانی و نیز نزدیکی به راه های ارتباطی با ممالک صنعتی، نقش مهمی در مبادلات تجاری میان ایران و دنیای غرب ایفا کرده است.
احیای دوباره تولید فرش در ایران، پس از دوران باشکوه صفویه، در اواسط دوره قاجار و با محوریت شهر تبریز و بازاریان و تجار آن صورت گرفت. در این پژوهش به بررسی زمینههای موثر در فرآیند شکلگیری و گسترش این نهضت از تبریز و تاثیرات آن بر دیگر مناطق تولید فرش کشور پرداخته شده است.
این پژوهش نشان میدهد نقش تجار و بازرگانان تبریز در فرآیند احیای هنر- صنعت قالی بافی ایران به اندازه ای است که اغلب کارشناسان، انجام موفق این مهم را مدیون بازرگانان و تولید کنندگان تبریزی میدانند. با توجه بهکمبود منابع مستند تاریخی از دورههای مختلف قالیبافی ایران و بروز اختلاف نظرهای فراوان در این حوزه، انجام چنین پژوهشهایی از سایر دورههای تاریخی فرش ایران میتواند چراغ راه آینده باشد.
خلاصه ماشینی:
"در بعد داخلی نیز پس از سالهای 1875 م که تقاضا برای فرش ایران فزونی یافت، تجار تبریزی بهلحاظ اهمیت سیاسی و اقتصادی تهران، دفاتر تجاری متعددی در بازار این شهر جهت سفارشپذیری و عرضه قالیهای خود تاسیس کردند که اغلب آنها امروزه نیز فعال هستند.
با مقایسه این رقم (بیش از 70 درصد کل صادرات فرش) با کل صادرات قالی ایران در آن سالها که حداکثر90هزار لیره ارزیابی شده بود (همان، 469)، و توجه به این نکته که غالب این فرشها در مناطقی خارج از آذربایجان ولی توسط تجار تبریز و عوامل آنها تولید میشدند، میتوان به اهمیت و جایگاه اقتصادی این شهر و نقش تجار آن در روند احیا و توسعه هنر- صنعت قالی بافی ایران بیش از پیش پیبرد.
از طرفی در این مقاله سعی شده است تا به سووالات زیر پاسخ داده شود: 1- نقوش در فرشها و معماری صفویه به چند طبقه قابل تقسیم است؟ آیا طبقهبندیهایی بر اساس رنگ در فضای معماری و فرش صورت گرفته است؟ 2- رنگ و نقش بر چه اساسی در فضای هنری آن زمان انتخاب میشدهاند؟ 3- زبان رنگ چگونه درکل اثر (فرش و معماری) ، نقش خود را ایفا میکند؟ وآیا انتخاب رنگ طبق الگویی برای معماری و فرشهای صفویه انتخاب میشده است؟ در این پژوهش جمعبندی اطلاعات بهروش کتابخانهای و میدانی بوده و بهصورت تحلیلی و با استفاده از دادههای تاریخی، کتب و آرشیو مجلات و ..."