چکیده:
هنر ملیله کاری از جمله هنرهای فلزکاری است که از دیرباز در ایران رواج داشته است. ملیله کاری هنری است ارزشمند و اصیل که با پیشرفت تکنیک لحیم کاری و متصل شدن رشته های زر و سیم، نقوشی زیبا، ظریف با فرمی میان تهی را می آفریند. با بررسی های آثار موجود میتوان ریشه اولیه این هنر را از دوره ایلام دانست؛ که با استفاده از تزیینات جودان های و مفتول های طلا، زیورآلات زیبایی را خلق میکردند. مقاله حاضر با توجه به تحولات مهمی که در ملیله کاری دوران هخامنشی و سلجوقی اتفاق افتاده است، به بررسی روند تکامل تکنیک ساخت این دو دوره تاریخی مهم پرداخته شده است.
مطالب این مقاله بهصورت کتابخانه ای، موزهای و آرشیوی و با روش تحلیلی توصیفی جمع آوری شده و در پی پاسخگویی به این سوالات میباشد که این هنر از چه زمانی در ساخت زیورآلات بیشتر رواج یافته است؟ و دوم این که در چه دورانی شاهد پیشرفتها و تحولات مهمی در تکنیک ساخت و نقوش این هنر در جواهرسازی هستیم؟
با بررسی های انجام شده در نهایت این نتیجه حاصل شد که ملیله کاری از زمان هخامنشیان به صورت مفتولهای ظریف و منحنی شکل در زیورآلات به زیبایی بهکار میرفته و در دوران سلجوقی شاهد تحولات و پیشرفت مهمی چه در فرم و چه در تکنیک و نقوش هستیم.
خلاصه ماشینی:
"در مقاله حاضر که مطالب آن بهصورت کتابخانهای و موزهای جمعآوری شده، نمونه زیورآلات و تندیسهای تزیینی ملیلهکاری شده دوره هخامنشی و سلجوقی، در موزهها از لحاظ فرم و تکنیک ساخت و نقوش مورد بررسی قرارگرفته است تا روند تکامل این هنر روشنتر شود.
در تحقیق حاضر ابتدا بهچگونگی تکنیک ساخت ملیلهکاری و تاریخ مختصری درباره آن پرداخته شده است و سپس بهمعرفی و ویژگیهای آثار زیورآلات هخامنشی و سلجوقی توجه شده تا روند تکامل این هنر در دوره سلجوقی آشکار شود.
همچنین ابوالقاسم صدر ملیله را در لغت رشتههای تابداده و پیچیده از زر و سیم میداند، و ملیلهکاری را نقوش زیبا و ظریف با شکل باز که از فلزات قیمتی (معمولا طلا و نقره) و بهروش لحیمکاری سیمهای بسیار ظریف و گوهای کوچک شکل میگیرد، تعریف میکند (سیدصدر،1386: 407) در فرهنگ عمید نیز این تعاریف تکرار شده است و ملیله را رشتههای باریک زر و سیم که با آنها روی لباس نقش و نگار و زردوزی میکنند؛ و نقش و نگاری که با رشتههای زر و سیم در روی پارچه دوخته باشند.
البته استفاده از چشم زخمها و همراه داشتن دعا از ادوار قدیم در ایران رواج داشته است و با ورود اسلام به ایران، این مساله بیشتر جنبه مذهبی پیدا میکند و همراه داشتن دعا و آیات در بین مردم بسیار رواج پیدا میکند، گاهی آنها را درون پارچه یا چرم میگذاشتند و در مواردی مشاهده میشود که قابهایی با فلزات و گاهی فلزات گرانبها مانند نقره و طلا ساخته و درون آنها دعایی را قرارمیدادند."