خلاصة:
بودجه به عنوان یک برنامه مالی همواره مورد توجه برنامهریزان بوده است.مدلسازی
ریاضی بودجه، به منظور بهینه کردن تخصیص آن نیز برای برنامهریزان حایز اهمیت
است.بدین سبب از سال 1961 تا کنون مدلهای ریاضی بیشماری برای فرمولی کردن بودجه در
سازمانهای مختلف ارائه شده است، اما همواره این سؤال مطرح بوده که رویکرد مناسب
ریاضی برای بودجهبندی چیست؟در این مقاله به مدلسازی ریاضی بودجه با دو رویکرد قطعی
و فازی برای سازمانهای دولتی ایران، کدام رویکرد (قطعی یا فازی)جواب بهتری برای
بودجهبندی خواهند داشت؟برای پاسخ به این سؤال ابتدا یک مدل از بین مدلهای قطعی تحت عنوان CGP
Lبرای بودجه سازمانهای دولتی کشور انتخاب شد و سپس مدل فازی آن تحت عنوان GBMF
Lتدوین گردید.مدلهای تدوین شده در یک نمونه تحقیق آزمون شدند.نتایج حاصل از مدل CGP Lو GBMF Lدر سه سطح بیرونی و سه سطح درونی بودجه
تحت آزمونهای آماری«تحلیل واریانس فریدمان»، «ضریب همخوانی کندال»و«آزمون زوجی
ویلکاکسون»قرار گرفتند که همگی نشان از بهبود چشمگیر جواب بهینه مدل فازی نسبت به
مدل قطعی دارند.خلاصه آن که توصیه میشود برای مدلسازی ریاضی بودجه و تخصیص بهینه آن در
سازمانهای دولتی کشور بهتر است با استفاده از منطق فازی به اندازهگیری پارامترهای
نادقیق و مبهم پرداخته شود.به عبارت دیگر، نوع سیستم بودجهریزی با رویکرد فازی
نسبت به سایر رویکردها بهتر است و توصیه میشود از سیستمهای بودجهریزی فازی چون،
بودجه بر مبنای صفر فازی( FZBB L)، بودجه برنامهای فازی( FPB L)و بودجه
طرح و برنامه فازی( FPPBS L)در سازمانهای دولتی ایران استفاده شود.
ملخص الجهاز:
"انتخاب مدل CGP Lو GBMF Lبرای بررسی از آن نظر است که این دسته از مدلهای اختصاصا برای سازمانهای دولتی ایران طراحی شدهاهند و نمونه تحقیق نیز دارای ساختار بودجه دولتی است.
(به تصویر صفحه مراجعه شود)جدول 3 نوع و تعداد محدودیتهای کارکردی مدل FGP L{Tنوعشمارهتعدادشرح محدودیتآرمانی1-11آرمان مطلوبیت بودجه اختصاص یافته2-15آرمانهای نسبت بودجه فعالیتهای 1 و 2 به کل بودجه1-25تعادل سطح دو با سطح یک ساختار بیرونی بودجه2-250تعادل سطح سه با سطح یک ساختار بیرونی بودجه3-25تعادل سطح دو با سطح یک ساختار بیرونی بودجهسیستمی4-2100تعادل سطح سه ساختار درونی و بیرونی بودجه5-225تعادل سطح سه یا سطح دو ساختار درونی بودجه6-25بودجه قابل وصول سالانه7-25حد بالا و پایین بودجه سالانه8-250حد بالا و پایین بودجه برنامه k L9-2150حد بالا و پایین بودجه فعالیت j L10-225حد بالا و پایین بودجه فصل r LT بر اساس جدول 3 تعداد کل محدودیتهای مدل در نمونه تحقیق 426 مورد است که 6 محدودیت آرمانی و مابقی سیستمی است.
جدول 5 نوع و تعداد محدودیتهای کارکردی مدل GBMF Lنوعشمارهتعدادشرح محدودیتمحدودیتهای فازی1آرمان مطلوبیت بودجه اختصاص یافته25آرمانهای نسبت بودجه فعالیتهای 1+فعالیت 2 به کل بودجه سالانه35بودجه قابل وصول سالانه1-51رعایت مقدار عضویت در آرمان مطلوبیت2-51رعایت مقدار عضویت در آرمانهای دسته دوم3-55رعایت مقدار عضویت در محدودیتهای بودجه قابل وصول1-45تعادل سطح دو با سطح دو در ساختار بیرونی بودجه2-450تعادل سطح سه با سطح دو در ساختار بیرونی بودجه3-45تعادل سطح دو با سطح دو در ساختار بیرونی بودجهمحدودیتهای سیستمی4-4100تعادل سطح سه ساختار درونی بودجه با سطح سه ساختار بیرونی5-425تعادل سطح سه با سطح دو ساختار درونی بودجه1-65حد بالا و پایین بودجه2-650حد بالا و پایین بودجه برنامه k L3-6150حد بالا و پایین بودجه فعالیت j L4-625حد بالا و پایین بودجه فصل r Lمحدودیتهای مدل نیز به دو دسته آرمانی و سیستمی تقسیم میشوند که جزئیات آنها در جدول 3 آمده است."