Abstract:
در حوزه جامعهشناختی، اعتماد به عنوان ویژگی روابط اجتماعی یا ویژگی نظام اجتماعی مفهوم سازی میشود. مناسبات گوناگونی که افراد در روابط متقابل خود با یکدیگر ایجاد میکنند نیازمند اعتماد متقابل میان کنشگرانی است که میخواهند با یکدیگر به تعامل بپردازند. شرط اساسی برای جامعه سالم اعتماد اجتماعی متقابل بین اعضا و بین مردم و مسئولین جامعه است. در بررسی مفهوم اعتماد، اتخاذ یک دیدگاه ترکیبی میتواند ثمربخش و کارآمدتر باشد. به اعتقاد گیدنز، منابع اصلی اعتماد و امنیت هستی شناختی در جوامع صنعتی و جوامع پیش از مدرن متفاوت هستند. شیوههایی که هنجارهای اعتماد مورد بررسی قرار گرفتهاند عبارتند از: اعتماد به آشنایان،اعتماد تعمیم یافته و اعتماد نهادی / مدنی. یکی از کارکردهای مهم دین، ایجاد اعتماد و اطمینان اجتماعی است که در دوران گذار تضعیف میشود و این تضعیف پیش از اینکه ارزشهای مدرن جایگزین شود صورت میگیرد. سوال اصلی مقاله این است که:"آیا دینداری شهروندان تهرانی میتواند بر اعتماد اجتماعی آنان موثر باشد؟ از چه مسیری؟ و به چه میزان؟" این مقاله از نوع توصیفی- علی است که به دنبال شناسایی تاثیر دینداری بر اعتماد اجتماعی است و از سویی دیگر از لحاظ روش، یک تحقیق پیمایشی به حساب میآید و واحد تحلیل آن شهروندان تهرانی میباشند. پرسشنامه محقق ساخته، پس از بررسی اعتماد و اعتبار آن با نمونهگیری خوشهای – طبقهبندی نامتناسب در پنج منطقه شهر تهران و در بین 391 خانوار تهرانی اجرا شد. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که متغیردینداری به طور مستقیم بر اعتماد اجتماعی موثر است و علاوه بر آن به طور غیرمستقیم با متغیرهای مستقل ثانویه، تیپ شخصیتی معاشرتی و مشارکتهای داوطلبانه نیز بر آن اثر میگذارد.
Machine summary:
"اعتماد اجتماعی، دینداری، تیپ شخصیتی معاشرتی، مشارکتهای داوطلبانه و شهروندان تهرانی مقدمه استاد تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات * استادیار تمام وقت دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال ** کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی مفروض این نوشتار آن است که اعتماد باعث تسهیل همکاری میشود و هرچه اعتماد در جامعهای بالاتر باشد احتمال همکاری هم بیشتر خواهد بود و همکاری نیز اعتماد ایجاد میکند.
یافتههای این تحقیق حاکی از آن است که اهتمام دینی به تنهایی مکانیسمی برای اعتماد اجتماعی و این که افراد مشارکت دموکراتیک داشته باشند، فراهم نمیکند و شاید نظامهای اعتقادی و فرهنگهای خاص خرده گروههای دینی اهمیت و تأثیر بیشتری در ایجاد رابطه میان دینداری و اعتماد داشته باشند (Welch, etal, 2004).
او معتقد است: هر چند که برخی ویژگیهای روانشناسی اعتماد، عام یا تقریبا عام هستند با این وجود تناقضات اساسی بین شرایط روابط حاکی از اعتماد در فرهنگهای سنتی ماقبل مدرن) و صنعتی (مدرن) وجود دارد که بررسی این تناقضات ما نباید تنها اعتماد را مورد توجه قرار دهیم، بلکه باید جنبههای کلی؛ یعنی ارتباط بین اعتماد و ریسک و بین امنیت و خطر نیز مورد بررسی قرار گیرد (گیدنز، 119:1383).
گستردگی نهاد دین در جوامع انسانی و به خصوص در ایران موجب میشود که مکانیسم تاثیر دین بر اعتماد اجتماعی تک خطی نباشد بلکه، از مسیرهای مختلف و تاثیر بر روی متغیرهای دیگر بر اعتماداجتماعی موثر باشد که در این تحقیق با استفاده از نظریههای همسو، دو عامل واسط، مشارکتهای داوطلبانه و تیپ شخصیتی معاشرتی مورد توجه قرار گرفتهاند."