چکیده:
چکیده سیاق یکی از قرینههای اساسی فهم واژگان و ترکیبهای متن است که مفسران قرآن کریم در فهم مراد آیات به آن توجه داشتهاند. دقت در معنای لغوی «سیاق» که به معنای تتابع، اتصال و انتظام است، نشان میدهد که سیاق کالم تتابع کلمات، جمالت و آیات و اتصال و انتظام آنها برای رساندن معناست؛ به همین دلیل در تفسیرها به این اتصال و انتظام برای بیان معانی کلمات، آیات، جملهها، تعیین مرجع ضمیر، مکی و مدنی بودن سور و آیات، رد و پذیرش روایتها و... توجه شده است. در مسئلة قرائت هم که با تفسیر ارتباط مستقیمی دارد، میتوان از سیاق برای ترجیح یا اختیار وجهی از وجوه قراءات بهره گرفت. در منابع احتجاج قراءات و گاهی در برخی از تفسیرها، ضمن دالیلی که برای تأیید یا ترجیح یک وجه از قرائت ذکر شده است، به وضوح نقش بافت و سیاق کالم در اختیار کردن یک وجه از قرائت دیده میشود، بنابراین سیاق و بافت کالم در بسیاری از موارد مؤید و مرجح یک وجه از قرائت دانسته شده است. نظر به اهمیت موضوع، این مقاله ضمن بیان معنای لغوی و اصطالحی سیاق و ارائة دیدگاههای مختلف، به بررسی جایگاه و نقش سیاق در اختیار کردن وجهی از وجوه قراءات میپردازد. این اختالف قرائت میتواند در فعل، اسم و حرف باشد. برای هر یک از این موارد شاهدی در متن ذکر میشود.
خلاصه ماشینی:
" در مورد جایگاه سیاق در ترجیح و اختیار وجهی از وجوه قراءات، گرچه ما دلیل یا قرینة قطعی در دست نداریم که هر یک از قاریان هفتگانه یا غیر آن، با توجه به سیاق، قرائتی را اختیار کرده باشند و عنایت آنها بیشتر به نقل قراءات بوده است یا تدبر و درایت در آن، منابع احتجاج قراءات یا برخی از تفسیرها دالیلی برای تأیید یا ترجیح یک قرائت آوردهاند که در خالل آن به سیاق و دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 92 بافت کلمه، جمله، و آیه اشاره کردهاند؛ بنابراین سیاق و بافت کالم میتواند مؤید و مرجح وجهی از وجوه قراءات باشد.
منابع احتجاج قراءات سیاق و بافت کالم را دلیل اختیار وجه قرائت «فأزالهما» دانسته و گفتهاند: قرائت «فأزالهما» به معنای زوال، هماهنگ با سیاق آیات است؛ زیرا در آیة قبل، «وقلنا یا آدم اسکن أنت وزوجک الجنة» (بقره: 29)، خداوند متعال حضرت آدم و همسرش را به سکونت در دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 71 بهشت امر میکند.
او در آیة «وقالوا لوال نزل علیه آیة من ربه قل إن دوفصلنامه علمی ـ پژوهشی تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا / 97 الله قادر علی أن ینزل آیة ولـکن أکثرهم ال یعلمون» (انعام: 79)، فعل «ینزل» را به تشدید زاء قرائت کرده است؛ زیرا در جملة قبل «وقالوا لوال نزل علیه آیة من ربه»، فعل «نزل» با تشدید زاء خوانده شده است و قرائت هر دو فعل با تشدید زاء هماهنگ با سیاق است."