چکیده:
کتاب شرح شطحیات اثر شیخ روزبهان بقلی شیرازی، از عارفان بزرگ قرن ششم هجری، است. از عنوان کتاب برمیآید که موضوع آن دربارة شطحیات، سخنان شگفت و غریب عارفان است. هانری کربن، شرق شناس مشهور فرانسوی در سال 1344 هجری برای نخستین بار این کتاب را تصحیح کرد. نسخههایی که وی برای تصحیح متن از آنها استفاده کرده عبارتند از: 1ـ نسخه کتابخانه شهید علی (استانبول) 2ـ نسخه کتابخانه ملا مراد (استانبول) 3ـ نسخه منطق الاسرار ببیان الانوار (کتابخانه آستان قدس) 4ـ دیوان حلاج چاپ ماسینیون. تلاش ارزشمند و والای کربن در شناساندن این متن ادبیـ عرفانی به دوستداران و پژوهشگران، در خور ستایش است اما متاسفانه به دلایل فراوان از جمله اشتباهات عدیدة کاتبان دو نسخة نخست، همچنین زبان دشوار و بیان پیچیده روزبهان، اشتباهاتی در تصحیح روی داده که خوانش متن را با مشکل مواجه ساخته است. بعلاوه، کتاب بدون تعلیقات و فهرست مطالب به چاپ رسیده است. هر چند طی جستجوهای گسترده و پس از گذشت حدود نیم قرن از تصحیح متن، متأسفانه نسخة معتبر دیگری از این کتاب یافت نشد اما خوانش دقیقتر نسخههای موجود، استفاده از نسخهها و کتابهایی که از متن شرح شطحیات را آوردهاند، همچنین افزودن تعلیقات و فهرستهای مناسب، به تصحیح پیراسته و شایسته کتاب کمک خواهد کرد.
خلاصه ماشینی:
"2ـ مصحح ارائه نسخه بدل را در پاورقی فراموش کرده است: این مورد، فراوان در تصحیح متن دیده میشود: جمله پاورقی متن چاپی نسخههای خطی (S و M) «تا بدان رنگ در این نیم رنگ عارفان را استادی کند» ص 142 ــــــ S: «این»، ـ M «خوشدلی میباش در دم عشق» ص 142 ـــــــ S: «خوش دلی»، M: «خوشدل»؛ «گفت به عزتت که دیگر بار بر خلقت دعای بد نکنم» ص64 ــــــــ S «بکنم»؛ M: نکنم ب) کجخوانیها: کج خوانیهای مصحح نیز دو دسته است: 1ـ در خواندن کلمه متن چاپی نسخههای خطی (S و M) متن مصحح «عروسان سیارات در ابراج افلاکش نه فیض ملک او نگارد و دلوهاء زرین هر سحرگاه به دولاب سیمین بردارد» ص44 برآرد (فقط در نسخه S) برآرد «خاک بذر از گل وجودی اوست» ص 47 دلجوی دلجوی «و بر منبر مصطفی به بانگ خطبه لشکر محبوس عجم به هزیمت راندی» ص48 ــــــ، مجوس (فقط در نسخه S) ــــــ، مجوس «آنک عین تفرسش نقش قوام ملکوت خواندی» ص48 قرام قرام (به معنی «پرده رنگین») «از برای تلخیص این علم از طعن حاسدان رنج بسیار کشیدم» ص 52 تخلیص تخلیص «سوسن صفا با یاسمین صورت مشاور، سنبل جمال با ورد جلال محاور» ص 56 مودت، مساور مودت، مساور «ندیدی که خوارج از غلط علم با شیر بیابان قدم و سایهدار لوای کرم، سید فرسان غیب و مزیل آفتاب ریب، برادر مصطفی چه کردند؟» ص 60 آفات آفات متن چاپی نسخههای خطی (S و M) متن مصحح «و بر عرصة کم زنان علم مجهول به مهر نفس مزور و نرد دغاء معشوق مکار چه بازم» ص 66 نقس(S)، نفس (M) نقش «شیخ سکرات و اسد اهل عرفان احمد بن یحیی ابوالعباس الشیرازی» ص70 سکران سکران «آن اصل علت و ظهور حقیقت بی رسم ربوبیت بروز کرده در لباس نکره، و معرفت در معرفت به شرط نکره» ص83 از، نکره از، نکره «سبحان المنزه عن مباشرة اللذات و اختلاط العنفات» ص86 الذات، الصفات الذات، الصفات «خاموش شو که صحن سماوات از غبار تربت نقطه شهر صافی است» ص 88 سپهر سپهر «سخن از طور موسی کرد» ص 92 گفت گفت «خوک حدیث برمید و صبح مشارق ازل دمید» ص 102 حدث حدث «در صدد چرخ انجم نگر که از پی معنی چون خال ازرق غم دارد» ص 106 صدر صدر «خلق در قفای او بیامدند."