چکیده:
در این پژوهش، متون و تصاویر کتاب های ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرستان در خصوص کلیشه های جنسیتی در کتاب ها و نقش آن ها در انتخاب رشتة تحصیلی دانش آموزان مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش شامل دو بخش بود؛ بخش اول، کتاب های درسی ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرستان در سال تحصیلی ۱۳۸۹-۹۰ و بخش دوم را کلیه دانش آموزان سال اول دبیرستان شهر تهران تشکیل دادند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، ۸ دانش آموز (از هر جنس ۴ نفر) برای بخش مصاحبه انتخاب شدند. روش این پژوهش کیفی است و برای جمع آوری داده ها از راهنمای تحلیل تبعیض جنسی در کتاب های درسی و ادبیات کودکان آندره میشل و مصاحبه با دانش آموزان استفاده شده است. در همین راستا، کتاب ها در سه بخش تحلیل کمی محتوا، تحلیل کیفی محتوا و تحلیل تبعیض جنسی در دستور زبان و در نهایت پرسش های مصاحبه مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان داد که بیشترین درصد اسامی و تصاویر کتاب ها متعلق به مردان است و در میان فعالیت های مختلف نیز عمده ترین سهم زنان در فعالیت های خانگی و کمترین آن در فعالیت های سیاسی-اجتماعی است. ویژگی های شخصیتی و رفتارهای اجتماعی منتسب به زنان و مردان نیز متاثر از پیش داوری هایی است که زن را جنس دوم و مرد را جنس برتر معرفی می کند. به طورکلی نتایج این پژوهش نشان داد که در کتاب های درسی سال اول دبیرستان کلیشه های جنسیتی به وفور یافت می شود و چهره ارائه شده از زن و مرد در این کتاب ها با واقعیت های اجتماعی سازگار نیستند. دختران در متون درسی یاد می گیرند که پسران تواناتر از آنان در کارهای عملی و فنی هستند؛ به همین دلیل تجدیدنظر در کتاب های درسی پیشنهاد می شود.
خلاصه ماشینی:
"علت انتخاب این سال بدین منظور بود که بتوان در پایان سال تحصیلی از دانش آموزان سال اول دبیرســتان که کتاب های درسی ســال ١٣٩٠-١٣٨٩ را مطالعه کرده اند و آماده تصمیم گیری برای انتخاب رشته هستند، مصاحبه ای اجرا شود و علت انتخاب رشتۀ آن ها پرسیده شود و دلیل انتخاب دو کتاب ادبیات فارســی و زبان فارســی بدین خاطر بوده است که نزدیک ترین متون به فرهنگ و جامعه ایران است که می تواند مطالبی در زمینه نقش ها به دانش آموزان انتقال دهد و بخش دوم متشکل از کلیه دانش آموزان سال اول دبیرستان شهر تهران بود که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند، ٨ دانش آموز (از هر جنس ٤ نفر) برای بخش مصاحبه انتخاب شدند.
بررسی نقش کلیشه های جنسیتی در کتاب های ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرســتان در انتخاب رشتۀ تحصیلی دانش آموزان دختر و پسر و مقایسه آن با واقعیت به این نتیجه می رسد که چهره ارائه شده از زن و مرد در این کتاب ها با واقعیت های اجتماعی سازگار نیستند زیرا زنان در فعالیت های تربیتی (در خانه و در بیرون از خانه )، در فعالیت های حرفه ای (پزشکی ، استاد دانشگاهی ، مهندسی و معماری )، در فعالیت های سیاسی - اجتماعی (نمایندگی در مجلس و وزارت بهداشت ) و نیز در فعالیت های اوقات فراغت (شرکت در مسابقات علمی مانند المپیاد و مسابقات ورزشی ) حضور دارند اما فراموش کردن همه این فعالیت ها مؤثر زنان در جامعه و تکرار تبعیض های کهنه جنســیتی در کتاب های درسی ، دانش آموز را در رویارویی با واقعیت ها و انتخاب رشــته و شــغل در آینده دچار تناقض می کند.
Unraveling Linguistic Sexism & Sex Role Stereotyping in Malaysian English Language TextbookS."