چکیده:
نسبت میان زندگی اخلاقی و لذت و درد یکی از پرسشهای مهم فلسفی است. آیا انسان اخلاقی لزوما لذت بیشتری از زندگی و عمل اخلاقی خود میبرد؟ یا نه، اخلاق نسبتی با زندگی لذتبخش ندارد. و حتی چه بسا فرد غیراخلاقی لذت بیشتری از زندگی خود ببرد. ما در این مقاله این پرسش مهم را از نظر ارسطو به عنوان یکی از مهمترین فیلسوفانی که در این حوزه سخن گفته است بررسی میکنیم. نسبت میان حالات اخلاقی و لذت در فلسفه ارسطو پیچیده است. مطابق با فهم ما از او زندگی اخلاقی لزوما لذت بخش نیست ولی این به معنای رد ارتباط وثیق اخلاق و لذت و درد نیست. از نظر ارسطو، حالات اخلاقی در قلمرو لذت و درد هستند و لذت، نتیجه عمل اخلاقی است، یعنی خوبی یک فعل به دلیل لذتآور بودنش نیست، به عکس فعل به جهت خوب بودنش لذتآور است. این یعنی فرد به خاطر لذت و دوری از درد است که کار بد میکند و از امور اخلاقی اجتناب میورزد، ولی انسان فضیلتمند از کار اخلاقی خود لذت میبرد، بنابراین لذت بردن از عمل اخلاقی نشانه سیرت انسان فضیلتمند است. این نگاه ارسطو تبعات مهمی در هدایت هیجانات ما از آغاز کودکی دارد. به نظر او، هدایت و مهار لذت و درد اهمیت و قوت فراوانی در ایجاد روحیه اخلاقی و زندگی اخلاقی توام با لذت دارد.
خلاصه ماشینی:
ازآنجاکه انتخاب ميل همراه با تعقل است براي اينکه انتخاب خوب باشد و نتيجه اش به عمل اخلاقي و خير بيانجامد بايد هم تعقل موافق با حقيقت باشد و هم ميل درست باشد و موضوع ميل همان چيزي باشد که عقل ، در حوزه حکمت عملي آن را تأييد ميکند (اخلاق نيکوماخوس ، ١١٣٩ الف : ١٥-٣٥؛ ٣٥؛ ١١٣٩ ب : ١-٥؛١١٤٤ الف : ١٣-٢٠).
هم رخ ميدهند و در نتيجه ممکن است به آساني با يکديگر خلط شوند ازاين رو، برخي معتقدند که فعاليت و لذت عين يکديگرند؛ چون هيچ يک از آن ها جدا از ديگري نيست ، مثلا لذت جدا از تفکر يا لذت جدا از احساس وجود ندارد؛ اما در واقع نميتوان پذيرفت که لذت ، همان تفکر يا احساس باشد؛ تحليل ارسطو مبتني بر اهميت برقرار کردن تمايز ميان آن هاست (اخلاق نيکوماخوس ، ١١٧٥ ب : ٣٠-٣٦؛ کروت ، ١٣٩٤: ٦٨).
هيچ کدام از اين ســه نوع زندگي به تنهايي کامل نيســتند١؛ چراکه از نظر ارسطو، زندگي نيکبختانه شامل همه خيرات است ، اما مسئله مشکل ترکيب اين هـا بـا هم اســـت ، چگونـه ميتوان هم اخلـاقي بود، هم عقلـاني بود و هم زنـدگي لذت بخشــي داشــت ؟(٣٠٨ ,vol٢ :٢٠٠٧,Adler) ارســطو به نيکي متوجه اين مشــکل هســـت و ســـعي ميکند در ضـــمن تحقيقات و مباحثش در خصـــوص حالات اخلاقي و نيروهاي دروني لذت و درد با همان روحيه واقع گرايي و به دوراز تعصـــبش تا حد زيادي بين اين ها جمع کند.