چکیده:
کتاب درسی, که یکی از مهمترین مراجع و منابع یادگیری دانشآموزان در نظامهای
آموزشی محسوب میشود, در نظام آموزشی کشور ما نیز نقش مهمی دارد. به لحاظ این اهمیت
و همچنین بهسبب نقش محتوای کتب درسی در برانگیختن و تأمین نیازها و نیز تسهیل امر
یادگیری دانشآموزان، در این پژوهش که مبنای نگارش مقاله حاضر است، محتوای کتب درسی
دورة ابتدایی، از نظر پرداختن به "سازة انگیزة پیشرفت" و مؤلفههای آن مورد بررسی و
تحلیل قرار گرفته است. در ابتدای مقاله پیشینة نظری و تجربی موضوع ارائه شده است.
ابزار پژوهش دارای 5 مؤلفة اصلی و 125 مؤلفة فرعی است و پایایی آن براساس نسبت
مؤلفههای مورد توافق به کل مؤلفهها برابر 93/0 به دست آمده است.
با توجه به یافتهها و براساس دادههای حاصل از فرمهای تحلیل محتوا در پژوهش حاضر
و نیز با عنایت به پژوهشهایی که قبلا در این زمینه انجام گرفته است، میتوان چنین
نتیجه گرفت که کتابهای ریاضی و علوم تجربی بیش از سایر کتب درسی به سازة انگیزه
پیشرفت توجه نمودهاند، کتابهای فارسی و دینی و قرآن تا حدودی به آن پرداختهاند،
و کتابهای تعلیمات اجتماعی در توجه به این سازه ضعیف بودهاند. همچنین، در بین
پایههای تحصیلی دورة ابتدایی، میتوان گفت کتابهای پایههای پنجم و چهارم در حد
زیاد و کتابهای پایههای اول و دوم کمتر به سازة انگیزة پیشرفت توجه نمودهاند.
علاوه بر این، در بین کتابهای دورة ابتدایی, بیشترین توجه به سازة مذکور در
کتابهای علوم تجربی پنجم، علوم تجربی سوم، تعلیمات اجتماعی چهارم، تعلیمات دینی و
قرآن سوم، و ریاضی پنجم دیده شده است. و سرانجام، کتابهای آموزش قرآن اول، تعلیمات
اجتماعی سوم، علوم تجربی اول، تعلیمات دینی و قرآن پنجم، و فارسی چهارم، در مقایسه
با سایر کتابهای این دوره، کمترین توجه را به سازة انگیزة پیشرفت نمودهاند.
خلاصه ماشینی:
"سؤال پژوهش را چنین مطرح میکنیم که: «در هر پایة دورة ابتدایی، محتوای کتاب درسی تا چه میزان به سازة انگیزة پیشرفت و مؤلفه های آن توجه کرده است؟» روش در این پژوهش محتوای کتابهای دورة ابتدایی به لحاظ توجه به سازة انگیزة پیشرفت و مؤلفههای آن، شامل 1- سطح آرزوی بالا، 2- رفتار ریسک کردن پایین، 3- ارتقاءطلبی، 4- پشتکار، 5- میل به انجام کار متوقف شده، 6- داشتن ادراک پویا از زمان، 7- آیندهنگری، 8- کاری را بهخوبی انجام دادن، 9- توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست، همکار، و الگو، 10- رفتار موفق و تمایل به خوب انجام دادن کارها، با استفاده از فهرست وارسی، مورد بررسی و تحلیل محتوا قرار گرفته و، با توجه به ماهیت مطالعه، از روش تحقیق تحلیل محتوا[1] استفاده شده است.
مجموع فراوانی مؤلفههای انگیزة پیشرفت تحلیل شده در پایة اول 1309 است؛ بدین ترتیب که از بین مؤلفههای سازة انگیزة پیشرفت، درصد فراوانی مؤلفة آیندهنگری 44/14، پشتکار 13/14، کاری را بهخوبی انجام دادن 91/12، سطح آرزوی بالا 11، رفتار ریسک کردن پایین 16/10، رفتار موفق و تمایل به خوب انجام دادن کارها 55/9، ارتقاء طلبی 87/6، توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست 28/4، و ادراک پویا از زمان 38/1 بوده است.
مجموع فراوانی مؤلفههای انگیزة پیشرفت تحلیل شده در پایة سوم 2234 است؛ بدین ترتیب که از بین مؤلفههای سازة انگیزة پیشرفت، درصد فراوانی مؤلفة پشتکار 5/14، آینده نگری 37/14، کار را بهخوبی انجام دادن 10/14، میل به انجام کار متوقف شده 49/12، رفتار موفق و تمایل به خوب انجام دادن کارها 86/11، رفتار ریسک کردن پایین 8/9، سطح آرزوی بالا 43/7، ادراک پویا از زمان 35/6، توجه به ملاک شایستگی در انتخاب دوست 10/5، و ارتقاءطلبی 2/4 میباشد."