خلاصة:
این پژوهش ١ با هدف تعیین میزان به کارگیری مولفه های سواد اطلاعاتی در کتابهای درسی پایه چهارم رشته های ریاضی فیزیک ، علوم تجربی و علوم انسانی دوره متوسطه انجام شده است که مطالعه ای با روش تحلیل محتوای کّمی است . جامعه پژوهش ، همه کتابهای درسی پایه اول تا چهارم رشته های ریاضی فیزیک ، علوم تجربی و علوم انسانی، و معارف اسلامی دوره متوسطه (٩٦ عنوان ) سال تحصیلی ١٣٩٢-١٣٩١ بوده است . با روش نمونه گیری هدفمند، کتابهای درسی پایه چهارم رشته های ریاضی فیزیک ، علوم تجربی و علوم انسانی (١٩ عنوان ) به منزله نمونه انتخاب شده است . ابزار گردآوری اطلاعات سیاهه وارسی محقق ساخته ای است که مفهوم سواد اطلاعاتی در آن با الهام از استاندارد قدرت اطلاعات به مقوله های اصلی و فرعی تقسیم شده و فراوانی هر مقوله در کتابهای درسی شمارش شده است . تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس شاخصهای آمار توصیفی و با استفاده از نرم افزار ١٦ SPSS انجام پذیرفته است . طبق یافته ها در هر سه رشته ریاضی فیزیک ، علوم تجربی و علوم انسانی، کتاب زبان و ادبیات فارسی بیشترین کاربرد استانداردهای سواد اطلاعاتی را به خود اختصاص داده است . مولفه های سواد اطلاعاتی در کتابهای درسی هر سه رشته مشاهده شده و با توجه به اینکه فراوانی استانداردهای سواد اطلاعاتی در رشته ریاضی ١٢٧، در رشته تجربی ١٤١ و در رشته انسانی ١٢٤ مرتبه است ، بیشترین فراوانی به رشته علوم تجربی اختصاص یافته است . از مجموع یافته های سه رشته پیداست که استاندارد کاربرد اطلاعات به طور موثر و خلاقانه بیشترین فراوانی (٤٧/١١ درصد) را دارد.
ملخص الجهاز:
حیدری همت آبادی (١٣٨٥) در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «شناسایی میزان توجه به سواد اطلاعاتی در درسنامه های علوم تجربی دوره ابتدایی» که با روش تحلیل محتوا و با استفاده از سیاهه وارسی بر اساس استانداردهای سواد اطلاعاتی انجام شده نشان داده است که توجه به مؤلفه احساس نیاز به اطلاعات در درسنامه ها بیشترین کاربرد را دارد.
محسنی ده یعقوبی (١٣٨٧) نیز در پایان نامه کارشناسی ارشد خود با عنوان «شناسایی میزان توجه به سواد اطلاعاتی در درسنامه های علوم تجربی و اجتماعی دوره راهنمایی» که به روش تحلیل محتوا و با استفاده از سیاهه وارسی انجام شده ، نشان داده است که در درسنامه ها به مؤلفه احساس نیاز به اطلاعات پرداخته شده اما به مفاهیم تعریف مسئله ، مکانهای نگهداری اطلاعات (الکترونیکی)، دستیابی و گزینش اطلاعات (الکترونیکی)، روشهای ثبت و ارائه الکترونیکی اطلاعات و رعایت اصول اخلاقی در کار با اطلاعات توجهی نشده است .
در میان مقوله های اصلی کاربرد اطلاعات به صورت مؤثر و خلاقانه ، به کارگیری اطلاعات در تفکر انتقادی و حل مسئله در کتاب زبان و ادبیات فارسی بیشترین فراوانی (١٠٩) را دارد.
در مجموع تفسیر جداول حاصل از فراوانیها نشان میدهد که در کتابهای اختصاصی رشته ریاضی فیزیک ، مقوله های تشخیص نیاز اطلاعاتی، ارزشیابی فرآیند حل مسئله و تولید، و تولید و انتقال ایده ها در فرمتهای مناسب دارای کاربرد کمتر و مقوله های تلفیق اطلاعات قبلی و جدید، و به کارگیری اطلاعات در تفکر انتقادی و حل مسئله دارای کاربرد بیشتری بوده اند.
Studies in Media & Information Literacy Education, 7(4), 1–18.