خلاصة:
انقلاب اسلامی ایران در سال 57 شمسی با کمترین خشونت فیزیکی و در سریع ترین زمان ممکن به پیروزی رسید. تاکنون این واقعه از منظر فرهنگی، اقتصادی، طبقاتی، سیاسی و روان شناسی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، ولی از منظر نمادین علل پیروزی انقلاب، واکاوی نشده است. لذا در این مقاله سعی شده با استفاده از الگوی نظری جامعه شناس فرانسوی «پیر بوردیو» تحت عنوان قدرت نمادین، انقلاب اسلامی ایران مورد تحلیل قرار گیرد. از نظر ما هیئت های تولیدکننده نماد در ایران، یعنی روشنفکران و روحانیان، طی دهه های 40 و 50 شمسی با تولید قدرت نمادین در میدان سیاسی، ذهنیت ایرانیان را از آن خود ساختند و با کمترین خشونت فیزیکی، زمینه های پیروزی انقلاب اسلامی را فراهم کردند.
ملخص الجهاز:
از نظر ما هیئتهای تولیدکنندۀ نماد در ایران، یعنی روشنفکران و روحانیان، طی دهههای 40 و 50 شمسی با تولید قدرت نمادین در میدان سیاسی، ذهنیت ایرانیان را از آنِ خود ساختند و با کمترین خشونت فیزیکی، زمینههای پیروزی انقلاب اسلامی را فراهم کردند .
این مقاله بهمنظور فهم شکلگیری انقلاب اسلامی ایران از منظر نمادین، با بهرهگیری از نظریۀ «بوردیو» به این موضوع میپردازد که چگونه تولید قدرت نمادین توسط هیئتهای عالی نمادساز (روشنفکران و روحانیان) سبب پیروزی انقلاب شده است.
امام حسین (ع)، بیرق عاشورا، دست بریده، عاشورا و شهادت بهعنوان نمادهای مظلومیت، بیانگر ذهنیت نمادین ایرانی در تاریخ این سرزمیناند که از اهمیت جهان نمادین اسلامی ـ شیعی در زندگی اجتماعی و سیاسی ایرانیان حکایت دارد.
از نظر ما، روشنفکران و روحانیان ایرانی بهعنوان هیئتهای عالی نمادساز در میدان سیاسی ایران با بهکارگیری نمادهای اسلامی ـ شیعی و قدرت نمادین در مقابل قدرت فیزیکی رژیم پهلوی، موفق به تسخیر اذهان ایرانیان و در نهایت پیروزی انقلاب شدند.
درخصوص سرمایۀ اجتماعی روحانیان، وجود حوزههای علمیه و تربیت طلبهها با ادبیات و زبان نهادینهشده و منحصربهفرد به همراه ارتباط مستمر آنها با تودههای مردم در مناسبتهایی نظیر برگزاری آئینهای شیعی سبب شده بود که روحانیان از این سرمایه نیز برای رهبری جامعه برخوردار شوند.
به سبب وجود این عناصر در ذهنیت تاریخی ایرانیان و نمادسازیهای روشنفکران، تمامی مبارزۀ مخالفان رژیم پهلوی در نهایت به رهبری جریان مذهبی انجامید؛ زیرا آنها از نگاه مردم مشروعترین حاملان نمادهای اسلامی و شیعی و بهترین گزینه برای تلفیق ایرانیت و اسلامیت بودند.