خلاصة:
سلمان ساوجی متولد 709 ﻫ .ق در ساوه و متوفی بسال 778 ﻫ.ق است . در خدمت پادشاهان جلایری مشغول بوده و به مدح سلطان اویس و شیخ حسن بزرگ و دلشاد خاتون پرداخته است. شعر سلمان ساوجی دارای سبک ویژهایست که میتوان گفت اشعار او برزخ بین قدما و متوسّطین است و کلامش خاتمه عصر قدیم و آغاز دوره جدید؛ بگونهای که همه اساتید شعر و ادب آن عصر به مهارت و استادی سلمان در شعر و سخن اعتراف کرده اند.حافظ شیرازی از مولانا، سعدی، امیرخسرو دهلوی، سلمان ساوجی و خواجوی کرمانی تاثیر پذیرفته است امّا تاثیرپذیری حافظ از شعر سلمان بحدّی شدیدست که از حیث شیوه بیان در بسیاری از موارد خیلی به سبک سخن سلمان نزدیک میشود. این تاثیرپذیری از لحاظ مضمون و وزن و ردیف و قافیه بسیار ملموس است.
ملخص الجهاز:
اما اکنون این سؤال اساسی پیش می آید که چرا سلمان با آن همه حمایت جلایریه و بـا آن همـه شـهرت و آوازه یـک قرن بعد از مرگش دیگر از ذهنها و زبانها بیرون رفت و نامش تنها در تذکره هـا، جنگهـا و تاریخها باقی مانده است ؟ برای جواب دادن به این سؤال به کتاب تحول شعر فارسی اثر زین العابدین مؤتمن مراجعه مینماییم : «غزلسرایان مهم دیگری نیز در این دوره ظهور کـرده انـد کـه متأسـفانه بـا همـة تابنـاکی و فروزندگی در پیش آفتاب پرتوی نداده اند و در قبال شهرت عالم گیر معاصـر نامـدار خـود اهمیت و اعتباری به دست نیاورده اند.
٤: ز باغ وصل تو یابد ریاض رضوان آب ز تاب هجـر تـو دارد شـرار دوزخ تـاب این غزل سلمان بنظر میرسد که با حذف شعر تخلص در دیوان حافظ راه پیدا کرده اسـت .
» (همان ، ص ٣٣٢) در خاتمه نیز این قطعة معروف و کامل حافظ را که در مورد سلمان سروده شده است ذکر میشود: «سلمان ساوجی شاعریست که حافظ شیرازی در قطعة ذیل او را تصدیق فرموده : حکــیم فکرمن از عقل دوش کرد سوال کـــه ای یگانـــه الطاف خــالــق رحمان کدام گوهر نــظم است در جهان کـز او شــکست قیمـــت بـــــازار لـؤلـؤ عمان جواب داد که بشــنو ز مـن ولـی مـشنو که این قصیده فلان گفت و این غزل بهمان سرآمد فضلای زمــــانه دانــی کیـست ز روی صدق و یقین نه زراه کذب و گمان شهنشه فـضلا پــــادشاه ملـک ســخن جمال ملت و دین ، خواجة جهـان سـلمان » (همان ، ص٣٣٩ ) نتیجه : در بررسی دقیق دیوان حافظ شیرازی و کلیات سلمان ساوجی میتوان دریافت کـه خواجـه اقتباسات فراوانی از لحاظ مضمون و وزن و ردیف و قافیه از شاعر معاصـر خـود، سـلمان ، داشته است : * تعداد بیست و هشت غزل سلمان و حافظ در مضمون و وزن مشترکند.