خلاصة:
بررسی شخصیت روانی شمس تبریزی می تواند بسیاری از گره ها،ابهام ها و پیش داوری ها را درمورد شخصیت وی حل کند.شخصیت شمس تبریزی مانند بسیاری از بزرگان و عارفان، شخصیتی غیرعادی، مبهم و غیرقابل پیش بینی بوده است و در این شکی نیست که کسی نمی تواند او را آن طور که هست بشناسد و این پژوهش گامی در جهت شناخت بخشی از ویژگی های او بوده و نمی توان گفت با انجام چنین پژوهشی به تمامی ویژگی های شخصیتی او پی خواهیم برد. و این امر برای شخصیتی چون شمس غیرعادی نیست. در این پژوهش با استفاده از رویکرد صفات در شخصیت و با تکیه بر نظریه ی صفت ۵ عاملی مک کری و کاستا با آوردن شاهد مثال هایی درباره ی رفتار و ویژگی های شمس از منابع مختلف به واکاوی ویژگی های شخصیتی شمس پرداخته ایم.در این پژوهش به سوالاتی چون شمس که بود؟ و شخصیت وی چه ویژگی های روانشناختی داشت؟ و در موقعیت های مختلف چگونه رفتار می کرد؟ و غیره پاسخ داده می شود. از آنجایی که رفتارهای شمس دارای تناقض است و با توجه به حالات درونی وعرفانی وی و همچنین متغیر بودن رفتارش متناسب با موقعیت های بیرونی، نمی توان به طور قطعی درباره
ویژگی های شخصیتی وی نظر داد.اما با همه ی این تفاسیر دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد که ویژگی های شخصیتی شمس تبریزی در این نظریه به این صورت هست: در مولفه های برون گرایی و روان رنجور خویی شخصیت شمس تبریزی در میانه پیوستار قرار می گیرد یعنی از ویژگی های هر دو قطب عامل برونگرایی و روان رنجور خویی برخوردار است. در عامل های گشودگی و توافق و وظیفه شناسی مشخص شد که شخصیت شمس مطابقت بیشتری با این عامل ها دارد. یعنی دارای صفات شخصیتی مانند: متواضع، دل رحم، رک گو، دوست داشتنی، قانونمند، وظیفه شناس، سخت کوش، فداکارو آزاد منش.
ملخص الجهاز:
با نگاهی اجمالی به زندگی شمس تبریزی میتوان به این نکته پی برد که شخصیت شمس با ویژگیهای مؤلفهی افسردگی تطابق ندارد و بنابر اتفاقنظر بسیاری از نویسندگان و ادبا شمس در زندگی خویش دارای هدفی متمرکز بوده و برای نیل به آن اراده و تلاش روزافزونی داشته است و به همین دلیل از همان دورهی نوجوانی به دنبال حقیقت زندگی خود میرود و در مسیر رسیدن به هدف خود سعی میکند به دیگران امیدواری بدهد و آنها را با خود همراه کند و هیچگاه انرژی بالا و هیجانات مثبت خود را از دست نمیدهد.
» 4 جمع بندی عامل روان رنجور خویی در مورد شخصیت شمس همان مقالات شمس:شمس تبریزی به تصحیح مدرس:13(1397) ملت عشق: الیف شافاک:117(1394) همان مقالات شمس:شمس تبریزی به تصحیح مدرس:21(1397) همان مشهورتر از خورشید:حسین مختاری:33(1385) با بررسی مؤلفههای روان رنجور خویی نمیتوان گفت که شمس بهطور مطلق شخصیتی روان رنجور دارد اما این نکته را نیز باید بیان کرد که بعضی از ویژگیهای شخصیتی شمس مانند زودرنج بودن و آسیبپذیر بودن و پرخاشگری و تکانش گری متناسب باشد شخص مخاطب او و موقعیت و حالات روحی و معنوی و متغیر بوده و آن چیزی که ما در این نتیجهگیری بیان میکنیم استنباطی از روایات و شاهد مثالهایی بوده است که از شمس نقلشده است.
» 5 همان مثنوی معنوی: مولوی به تصحیح نیکلسون:د5/ 532-533(1395) همان مقالات شمس:شمس تبریزی به تصحیح مدرس:مقدمه(1397) همان مناقب العارفین:افلاکی:جلد دوم:631(1363) همان ملت عشق:الیف شافاک:405(1394) همان مقالات شمس:شمس تبریزی به تصحیح مدرس:168(1397) جمعبندی عامل توافق یا خوشایندی با بررسی مؤلفههای عامل توافق یا خوشایندی میتوان گفت که شمع دارای ویژگی شخصیتی توافق یا خوشایندی هست بهطوریکه در مؤلفه عیبجویی مشخص کردید چه شمس شخصیتیای وجود داشت ولی این عیبجویی و انتقاد در جهت رشد فرد مقابل بوده است نه تخریب وی.