خلاصة:
بازنگرى در عرصۀ سالشمارى و تبارشناسى اشکانى، محور اصلى پژوهشهاى فرهاد آثار در سالهاى اخیر بوده است؛ اما سیمونتا مهمترین ایرادات را به طرح پیشنهادى وى وارد کرد، لیکن سیمونتا خود نیز در آخرین دیدگاههای خویش، به چندین مؤلفۀ کلیدی سکهشناختی و سالشمارانه توجه نکرده است؛ درنتیجه سالشمارى پیشنهادی او با توالى تثبیتشده از سوی سلوود- مارکهولم در تعارض قرار میگیرد. سلوود و مارکهولم پیشتر با دقت بسیار، توالی درهمها و چهاردرهمیهای «عصر تاریک» اشکانی را مشخص کردهاند و هرچند طرح پیشنهادی آن دو نیز دچار نواقصی عمدتاً جزئی است، کمترین تباین ممکن را با منابع بهدستآمده از عصر تاریک اشکانی دارد. پژوهش حاضر در پی آن است تا با مقایسۀ توالیهای پیشنهادی سیمونتا و فرهاد آثار، به این پرسش پاسخ دهد که با اتکا به مجموعههایی که تاکنون یافت شدهاند، کدام توالی پیشنهادی صحت دارد و چگونه میتوان آن را اثبات کرد؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که ناسازگاری چشمگیری در دیدگاههای سیمونتا در تعریف سکههای «ترکیبی» او وجود دارد. دیدگاههاى وى در این زمینه با شواهد تاریخى و سکهشناختی موجود تعارض دارند. مىدانیم که قالبهای معاصر یا تقریباً معاصر، گهگاه و احتمالاً فقط به اشتباه مزدوج میشدهاند و همچنین سکههای ترکیبی همواره محصول مزدوجشدن قالبهای کهنه و نو نیستند. علاوهبراین، سیمونتا شرایط سیاسی در چند ماه آغازین سلطنت ارد یکم را نیز نادیده میگیرد. توالی پیشنهادى آثار به پیروی از طرح سلوود- مارکهولم براى سکهها، با شواهد بازمانده از عصر تاریک سازگاری بیشتری دارد. نتیجهگیریهای سیمونتا باید با احتیاط تلقی شوند و کسانی که میخواهند از آنها در مطالعات آینده استفاده کنند، لازم است از صحت و اعتبارشان اطمینان یابند.
Revision of the genealogy and chronology of the Arsacid dynasty has been the pivot of Farhad Assar’s studies in recent years. Simonetta, who finds errors in Assar’s schema, has himself ignored several key numismatic parameters and his proposed chronology is, thus, in contrast with the widely accepted Sellwood-Mørkholm schema. Sellwood and Mørkholm had already established a meticulous chronology of the drachms and tetradrachms of the “Dark Age” of the Arsacid. Although their schema has some minor defections, it rarely contradicts the extant documents from the Dark Age. This research compares the proposed schemas of Simonetta and Assar to determine which one is reliable. The results reveal inconsistencies between Simonetta’s ideas and the extant historical and numismatic documents. Furthermore, Simonetta ignores the political circumstances of the first months of the reign of Orodes I. Assar’s proposed chronology of the coins agrees well with extant documents from the Dark Age. Simonetta’s conclusions, however, should be used with caution and those who are willing to adopt them in further studies should ensure their reliability.
ملخص الجهاز:
نکاتی دربارۀ بازنگری در سالشماری و توالی سکههای »عصر تاریک« اشکانی * کلثوم غضنفری استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران سروش شریفیان دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تهران )از ص ١٦٧ تا ١٨٥( تاریخ دریافت مقاله: ١٣٩٧/٧/١٨؛ تاریخ پذیرش مقاله: ١٣٩٨/١٠/١ علمی-پژوهشی چکیده بازنگری در عرصٔە سالشماری و تبارشناسی اشکانی، محور اصلی پژوهشهای فرهاد آثار در سالهای اخیر بوده است؛ اما سیمونتا مهمترین ایرادات را به طرح پیشنهادی وی وارد کرد، لیکن سیمونتا خود نیز در آخرین دیدگاههای خویش، به چندین مؤلفٔە کلیدی سکهشناختی و سالشمارانه توجه نکرده است؛ درنتیجه سالشماری پیشنهادی او با توالی تثبیتشده از سوی سلوود- مارکهولم در تعارض قرار میگیرد.
با این فرض که میتوان بر مبنای دادههای سکهشناختی، طرح و قالبی کلی برای تنظیم سالشماری عصر تاریک اشکانی پدید آورد، این پرسش اصلی مطرح میشود که در زمینٔە تعیین توالی سکههای عصر تاریک، از میان طرحهای پیشنهادی فرهاد آثار )و پیش از او، سلوود و مارکهولم( از سویی و سیمونتا از سوی دیگر، کدامیک با شواهد سکهشناختی موجود سازگاری بیشتری دارند؟ آنوه در تنظیم سالشماری دورٔە مزبور اهمیت اساسی دارد، نحؤە تعیین توالی S٣٠، S٣١، S٣٤، S٣٦ و S٣٩ است که خواهیم دید این دو پژوهشگر به طرق متفاوت از یکدیگر، آنها را بررسی کرده اند.
چنانکه اشاره شد، سلوود و مارکهولم پیشتر توالی درهمها و چهاردرهمیهای عصر تاریک اشکانی را مشخص کردهاند و آثار نیز از همین نظم تبعیت کرده است )٢١٤-٢١٣ :Ibid(: درهمها: S41←S40←S39←S38←S35←S36←S30←S34←S31←S33←S29 چهاردرهمیها: S45←S44←S41←S39←S38←S37←S36←S30←S34←S31←S32 چنانکه ملحظه میشود، بخشهای اولیٔە این سریها با موارد استنتاجی سیمونتا مغایرت دارد.